Nosferatu (2024) *** recensie

Robert Eggers, bekend van films als The Witch (2015) en The Lighthouse (2019), staat bekend om zijn obsessieve aandacht voor detail en zijn vermogen om rijke, atmosferische werelden te creëren die rij zijn aan folklore en oude rituelen. Met zijn herinterpretatie van F.W. Murnau’s Nosferatu (1922) waagt hij zich aan een van de meest iconische vampierverhalen ooit. Nosferatu (2024) is een film die esthetisch overdondert, maar narratief en emotioneel toch wel tekortschiet. Ondanks de indrukwekkende visuele pracht en historische referenties mist Eggers’ Nosferatu de bijtende kracht en het magnetisme die deze klassieker opnieuw relevant hadden kunnen maken. Vreemd genoeg is Bram Stoker’s Dracula (1992) van Francis Ford Coppola op zovele vlakken een meer superieure film, ook al werd Eggers’ vampieren reboot met iets minder middelen gemaakt.

© Universal Pictures

Korte inhoud: De film draait rond vampier Graaf Orlok (Bill Skarsgård) die verhuist naar de stad Wisborg na een bezoek van Thomas Hutter (Nicholas Hoult) in zijn kasteel in Transsylvanië. Eenmaal daar aangekomen raakt hij verwikkeld met Thomas’ verloofde Ellen (Lily-Rose Depp). En zij is tevens de enige die de macht heeft hem te vernietigen.

Ja, Nosferatu is in feite gebaseerd op Bram Stokers Dracula, maar op een nogal illegale en creatieve manier. De makers van Nosferatu (1922), geregisseerd door F.W. Murnau, wilden oorspronkelijk een directe bewerking van Dracula maken, maar ze konden de rechten niet verkrijgen van Stokers erfgenamen. In plaats daarvan besloten ze het verhaal subtiel aan te passen en de namen van de personages en enkele details te wijzigen, in de hoop juridische problemen te vermijden. Dit werkte echter niet zoals gehoopt. Het centrale verhaal van een vampier die een nieuwe locatie bezoekt en een menselijke vrouw begeert, blijft grotendeels intact. Count Orlok is duidelijk gemodelleerd naar Dracula, met enkele visuele en thematische aanpassingen. Hij is een aristocratische figuur met een sinistere uitstraling, en zijn komst brengt ziekte en dood. Thomas Hutter in Nosferatu is een duidelijke parallel met Jonathan Harker in Dracula, terwijl Ellen Hutter de rol van Mina vervult en Knock de rol van Renfield. Maar er is één groot verschil en dat is dat Dracula iets bovennatuurlijk heeft, daar waar Orlok de nadruk legt op de pest (en vandaar ook de aanwezigheid van ratten) en het idee dat een vampier sterft van zonlicht, iets wat niet voorkwam in het werk van Bram Stoker. Dracula kon zich voortbewegen in daglicht, maar had minder kracht. Bram Stokers weduwe, Florence Balcombe, spande een rechtszaak aan tegen de makers van Nosferatu wegens auteursrechtschending en won. De rechtbank beval dat alle kopieën van de film vernietigd moesten worden. Gelukkig voor de filmgeschiedenis overleefden enkele prints, waardoor Nosferatu kon uitgroeien tot één van de meest iconische en invloedrijke horrorfilms ooit die ook inspiratie bood aan Stephen Kings Salem’s Lot tot films als The Lost Boys en Fright Night (1985). De film werd opnieuw erkend als een klassieker, en later werd het auteursrecht op Dracula in sommige landen vernieuwd of aangepast.

Eggers’ Nosferatu had een productiebudget van 50 miljoen dollar en dat was eigenlijk niet zo zot veel om de gotiek geloofwaardig in beeld te brengen alsook de vele visuele effecten. Bijgevolg is de productie letterlijk verhuist naar de plaats waar Dracula leefde, met name Roemenië. Visueel kwam dit niet enkel ten goede aan de film, maar tevens financieel. Plaatselijke filmploegen kosten minder, huurprijzen zijn spotgoedkoop en de overheid is royaal in het toekennen van belastingreducties. Onlangs waren er tevens ook opnames voor The Crow (2024) en Extraction 2 (2023).

Wat direct opvalt aan Eggers’ Nosferatu is de visuele kracht en deze esthetische triomf had zelfs Vlaamse invloeden. De film lijkt op momenten meer op een galerij van schilderijen dan op een traditionele vertelling. Jarin Blaschke’s cinematografie is adembenemend, met zorgvuldig gecomponeerde shots die doen denken aan Vlaamse meesters als Vermeer. De bijna kleurloze belichting en de gotische sets versterken de duistere sfeer en plaatsen de kijker direct in het verleden. Elk frame is een kunstwerk op zich, waarbij Eggers’ obsessie voor historische accuraatheid en artistieke perfectie duidelijk doorschemert. Toch is deze esthetiek ook een tweesnijdend zwaard. De nadruk op visuele pracht lijkt de narratieve en emotionele kern van de film te verdringen. Waar films als The Witch een sterke balans vonden tussen sfeer en verhaal, voelt Nosferatu meer als een stijlproject dat de kijker op afstand houdt.

Een van de meest opvallende keuzes in deze herinterpretatie is de manier waarop Count Orlok wordt afgebeeld. In plaats van de angstaanjagende, rat-achtige verschijning van Max Schreck uit het origineel, wordt Orlok (gespeeld door Bill Skarsgård) neergezet als een schurftig en verwilderd Rasputin-achtige figuur met ongetemde baardgroei en een desintegrerend uiterlijk … zonder slagtanden. Hoewel dit een unieke benadering is, mist deze Orlok de iconische kracht en het pure onheil van zijn voorganger. Skarsgård, bekend van zijn sinistere optreden als Pennywise in It (2017), wordt hier begraven onder lagen prosthetics die eerder afleiden dan bijdragen. Ze konden evengoed een nobele onbekende acteur gecast hebben want je herkent Skarsgård niet en zijn acteerwerk is ook tot het strikte minimum herleid, daar waar een Gary Oldman in zijn versie van Dracula zowel de pré-vampier, de oude Dracula, als de galante jonge graaf mocht spelen. In deze film loopt Skarsgård trouwens vooral in schaduwzones en zien we hem nauwelijks. Zijn Orlok voelt meer als een mislukt experiment dan als een bedreigende, bovennatuurlijke kracht.

© Universal Pictures via Sony Releasing Belgium

Naast Skarsgård vallen ook de vertolkingen van de rest van de cast tegen. Lily-Rose Depp als Ellen, de tragische heldin, weet haar rol niet met voldoende diepgang of overtuiging te vullen. Haar constant wijd opengesperde ogen en soaperige speelstijl passen niet bij de gravitas van Eggers’ benadering. Nicholas Hoult als Thomas Hutter is functioneel, maar mist chemie met Depp, waardoor hun relatie vlak en oninteressant blijft. De bijrollen, waaronder Aaron Taylor-Johnson en Emma Corrin, zijn stijlvol maar inhoudelijk mager. Zelfs Willem Dafoe, die als Van Helsing-achtig personage verschijnt, wordt niet volledig benut. Dit gebrek aan sterke, gedenkwaardige vertolkingen ondermijnt de emotionele impact van de film. De enige acteur die indruk kon maken was Simon McBurney als Knock. Toen ik de trailer zag alsook de vele lovende reviews dacht ik meteen dat dit de grote Oscar-contender zou worden, nu zou het me verbazen dat de film ook maar één nominatie voor zijn cast zal ontvangen.

Eggers blijft grotendeels trouw aan het originele plot van Murnau’s Nosferatu, en hoewel de narratieve structuur intact blijft, slaagt Eggers er niet in om het verhaal nieuw leven in te blazen. De dialogen zijn onnodig barok en vaak pretentieus, wat de natuurlijke flow van de scènes belemmert. Het tempo is somber en traag, wat eerder vermoeidheid dan spanning oproept. De romantische subtekst, waarin Orlok eigenlijk wordt gedegradeerd tot ex-lief van Ellen Hutter, voegt weinig toe en wordt nooit overtuigend uitgewerkt. We voelen zelfs nooit echt de aantrekkingskracht tussen beiden. En op het einde heb je het gevoel dat we zijn beroofd van een finale ontknoping.

Kortom, het is verre van een slechte film en visueel duikt het ons echt in die oude gothiek, maar ik vond het een gemiste kans. Eén van de grootste problemen met Eggers’ Nosferatu is de balans tussen esthetiek en horror. Hoewel de film visueel verbluffend is, slaagt hij er zelden in om echt angst in te boezemen. De symboliek — van seksuele predatie tot pestverspreidende ratten — is aanwezig, maar verwaterd door overdaad. Het resultaat is een film die zowel letterlijk als figuurlijk zijn tanden mist. Orlok komt eerder over als een vervelende ex dan als een onoverwinnelijke demonische kracht. De film lijdt onder een gebrek aan emotionele diepgang, zwakke acteerprestaties en een gebrek aan echte horror. Terwijl Eggers’ eerdere werken erin slaagden om zowel het oog als de ziel te prikkelen, voelt Nosferatu als een prachtig vormgegeven maar leeg kunstobject. Voor een verhaal over een vampier mist deze herinterpretatie opvallend genoeg één essentieel ingrediënt: leven. Vanaf 25 december 2024 in de bioscoop.