Top 5 meest gebruikte high-end filmlenzen

Heb je jezelf al eens afgevraagd waarom die Europese film er toch vaak anders uitziet dan die Amerikaanse film? Er zijn 1001 redenen en vaak draaien ze allemaal rond het gebrek aan (financiële) middelen of know-how. Maar één element lijkt toch een substantieel verschil te maken, ook al wordt er weinig tot nooit over gesproken buiten een filmset, en dat zijn de filmlenzen of zoals de Amerikanen het noemen cinema lenses of ‘high-end lenses’. Dat Amerikaanse films graag uitpakken met hun eigen lenzen-pakket is duidelijk en hiermee hebben ze ook aan de Amerikaanse cinema een zeker cachet kunnen geven. Dit wil echter niet zeggen dat Europese films nooit eens die dure Amerikaanse exemplaren gebruiken om hun camera’s mee op te smukken en afstappen van hun tradionele Cooke of Zeiss, toch is het hoge prijskaartje vaak een reden waarom de filmmakers liever hun “beperkte financiële middelen” steken in andere zaken, zoals acteurs, kleding, decor, …

De lens is er niet alleen om licht te focussen; de brandpuntsafstand heeft een grote invloed op het uiterlijk en de compositie van de opname, waardoor de manier waarop we de onderwerpen in het beeld waarnemen volledig verandert en de look ook anders zal worden. Wanneer je over cinematografie praat hoor je wel eens de discussie oplaaien tussen digitale fotografie en 35mm/70mm pellicule. Christopher Nolan en Quentin Tarantino blijven grote voorstanders van de celluloid, maar tegenwoordig zijn films op pellicule meer een uitzondering dan een regel, en ligt het grote verschil steeds meer in de keuze van de lenzen. Wat betreft lenzen zou je denken dat de Director of Photography hierin eigenlijk meer verantwoordelijk is dan de regisseur, en dat is in de meeste gevallen wel zo, ook al zie je vaak dat bepaalde regisseur hun look willen behouden ook al werken ze met een andere DoP.

Er zijn heel veel factoren die de look van een film kunnen beïnvloeden, zoals kleurcorrectie, visuele effecten, specifieke belichting, … tot zelfs de manier waarop je de film aanschouwt; van een bioscoopzaal met Laser ULTRA 4k projectie tot een LCD flatscreen waarbij de instellingen verneukt zijn met allerhande beeldverscherpers en kleurregelaars. Af en toe kan ik in de bioscoop toch meteen zien/voelen met welke lenzenset de film werd opgenomen. Hieronder zijn de 5 meest gebruikte lenzensets.

1. Arri/Zeiss Master Primes

Dit zijn de meest gebruikte lenzen in de States en het merk Zeiss bestaat al van de 19e eeuw. Carl Zeiss is een Duitse fabrikant van optische systemen. Het bedrijf werd in 1846 opgericht door de Duitse opticus Carl Zeiß. Elke filmschool beschikt wel over een standaard serie Zeiss lenzen, maar de Master Primes zijn wel het beste van wat het label te bieden heeft en hebben een T-stop van 1.3 – wat zowat het beste is wat je op de markt kan krijgen. Jullie zullen vast wel al gehoord hebben van F-stops (waarbij het nummer het resultaat is van de focale lengte gedeelt door de diameteropening van het lenspupil), T-stops vind je enkel op dure lenzen en dit geeft aan hoeveel licht de lenzen gaan absorberen. Bij een laag cijfers is de absorptie minimaal en heb je dus meer licht die op de drager valt. De eigenschap van de lens is dat ze bijzonder scherp is tot aan de rand, zelfs al wordt gedraaid met open diafragma.

De kostprijs van deze lenzen gaan van 20’000 dollar voor een 35mm lens tot 30’000 dollar voor een 135mm lens. De lenzen zelf wegen tussen de 3 tot 4 kg. Maar dan zijn er nog de Anamorphic lenzen, en daar betaal je gemakkelijk 40’000 dollar voor een T1.9 35mm lens tot 48’000 dollar voor een 135 mm lens. En ja, om een film te maken heb je meer dan 1 lens nodig. Voor een 3-delige set Anamorphic Masters mag al zo’n 130’000 dollar tellen. Wil je er nog een groothoek bij van 28mm dan mag je voor deze lens nog eens 50’000 dollar extra rekenen.

Er zijn teveel films om op te noemen die Master Primes gebruiken, maar onze Rundskop (2010) heeft Master Primes gebruikt. Anders films zijn bvb. Skyfall (2012), Fast & Furious 7 (2015), Doctor Strange (2016), A Most Violent Year (2014), Sicario (2015), …

zeiss.com

2. Panavision Primo V

Dit zijn de duurste lenzen die op de markt zijn, en omdat ze duur zijn worden ze ook minder gebruikt en zijn ze dus ook in trek door Directors of Photography omdat ze die specifieke look hebben dat andere lenzen niet hebben. Wanneer ik aan Panavison denk, denk ik meestal aan blockbuster films. Hoewel hun geschiendenis jonger is als dat van Zeiss, heeft Panavision al in de jaren vijftig zijn intrede kunnen maken. Oorspronkelijk begonnen als een fabrikant van anamorfische lenzen voor Cinemascope, breidde het bedrijf zich in het midden van de jaren zestig uit tot filmcamera’s. Net als Zeiss en zijn Master Primes, is Panavision’s Primo V lenzenset een referentie geworden in de industrie. Vanaf 2001 kreeg het bedrijf vleugels en begon het film-huurbedrijven op te kopen overal ter wereld. De filmwereld zou Panavision worden met Panavision lenzen en Panavision camera’. Maar in 2010 kwam er een kink in de kabel en moest er aan schuldbemiddeling worden gedaan.

Panavision is een meer gesloten bedrijf dat Zeiss, in die zin dat de prijzen een beetje afhankelijk zijn van project tot project en de goede relaties die je met het bedrijf hebt. Komt daar nog bij dat je niet zomaar Panavision lenzen kan aansluiten aan een Arri camera en er dus heel wat bijkomende ringen nodig zijn. Meestal is de politiek zo dat ze geen lenzen verhuren zonder dat je ook de camera inhuurt. Er zijn ook wachtlijsten en zoals ze dat zeggen in de states, money talks. Je kan als particulier de lenzen niet kopen. Een studio kan wel een set kopen, maar moet er dan wel de Panavision Genesis camera bij nemen en dit pakket kan varriëren in prijs van 500’000 tot 750’000 dollar of nog huren aan 4’000 dollar per dag. Reken 30 dagen shoot + 5 dagen pre-light en je telt toch ook snel 140’000 dollar. Enkel en alleen voor de camera en de lenzen. En dan zijn er ook nog de anamorphic lenzen van Panavision die waarschijnlijk nog iets duurder kosten maar die door bijvoorbeeld filmregisseurs als Wes Anderson en zijn trouwe Dop Robert D. Yeoman veelvuldig worden gebruikt, en dan in het bijzonder de 40mm anamorphic lens.

In vergelijking met de Zeiss hebben de Panavision lenzen een T-stop van 1.9 wat beduidend meer licht absorbeert en dus is er meer set-licht nodig. Met andere woorden, dit is vooral lenzen die gebruikt worden door producties die niet op een miljoen meer of minder kijken; met name Jurassic World: Fallen Kingdom (2018), Mad Max: Fury Road (2015), Star Wars: The Last Jedi (2017) , … Zijn er ook niet blockbuster films die met Panavision Primo’s draaien? Jazeker, en soms ook films waar je het gevoel hebt dat het een pure verkwisting van middelen was. Neem nu de film Can You Ever Forgive Me? (2018). Bekijk hier de trailer en een getraind oog zal aanvoelen dat deze film met de verkeerde lenzen aan het filmen is. Het is een subjectieve appreciatie maar ons brein associeert komedie meer met iets dat “spontaan en ongedwongen” overkomt, deze Primo lenzen zijn naar mijn gevoel (en meningen kunnen verschillen) net iets te zacht met teveel diepte-onscherpte voor deze film. Anderzijds kan een lens die misschien niet geschikt is soms wonderen doen aan een film. Neem nu The Favourite (2018) die gedraaid werd op sferische Panavision Primo’s, zoals de 100mm maar ook de 10mm en de deformerende 6mm.

panavision.com

3. Cooke S4

Als je budget wat minder is of je wil je film een meer natuurlijke look geven, kies je voor deze Cooke S4 set. Deze lenzen werden al gebruikt sinds de jaren 90. Het Cooke bedrijf heeft echter al een lange geschiedenis die begint in 1890 met de maak van telescopen en nadien in de 20e eeuw veel gebuikt in de Britse filmindustrie. Er ontstand zoiets als de ‘Cooke look’ warme, natuurlijke beelden. De kenmerken waren een T-stop van 2.0 wat iets meer licht absorberend werkt als de twee voorgaande lenzen, maar waren anderzijds wel lenzen die de flare goed kon beheren. Enkel bij de wide-angle lenzen had je wat sferische vervormingen aan de uiteinden.

De kostprijs voor de lenzen is zo’n kleine 20’000 dollar het stuk, en met de 135mm die misschien rond de 22’000 dollar zal bengelen. Maar het zijn en blijven democratische prijzen en meestal worden ze gehuurd aan 750 dollar/dag of 2500 dollar/week. En ook al wordt de lens iets minder gebruikt voor Hollywood films zien we ze soms nog wel eens opduiken bij in grauwe drama’s zoals 12 Years A Slave (2013) of No Country for Old Men (2007), American Gangster (2007), Antichrist (2009), Brokeback Mountain (2005), Creed (2015) tot zelfs Casino Royale (2006)!

cookeoptics.com

4. Angénieux Optimo zoomlenzen

De mogelijke Oscar-winnaar dit jaar, A Star Is Born (2018), is gedraaid met Angénieux lenzen (gecombineerd met een set Cooke anamorphic lenzen). De stichter Pierre Angénieux was een Franse ingenieur die de uitvinder was van de zoom lens in 1956. Hij voorzag ook NASA van fotografisch materiaal voor hun Apollo programma’s. De Optimo Lenzen staan garant voor bijzonder scherpe beelden en perfect toepasbaar bij de laatste 4k en 8k cameras. Daar waar de Canon zoomlenzen in de sportwereld veel worden gebruikt zien we dat in de cinema vaak de Angénieux zoomlenzen worden gebruikt met zijn relatief lage T-stop van 2.2.

De zoomlenzen zelf zijn iets duurder in aankoop. De 17-80mm kan je kopen voor een kleine 60’000 dollar, de standaard zoom 30-80mm staat op 18’000 dollar en voor de 56-152mm moet je al gauw 80’000 dollar tellen. Wanneer heb je een zoomlens nodig? Dit is vooral handig wanneer je de cameraman iets meer vrijheid wil geven om bijvoorbeeld een scène heel direct en levendig te maken. Regisseur Paul Greengrass is een frequent gebruiker van de Angénieux lenzen, zoals bij United 93 (2006) en Captain Phillips (2013). Maar ook Iron Man 3 (2013) of een film als Whiplash (2014).

angenieux.com

5. Hawk Anamorphic Lenses

Als je weet dat Rogue One: A Star Wars Story (2016) daar ondermeer is op gedraaid, dan kunnen dit geen slechte lenzen zijn. Zoals de naam al doet vermoeden zijn het lenzen die voornamelijk worden gebruikt voor films die breed willen gaan. Anamorfische lenzen verwijst naar de manier hoe beelden op de camerasensor worden geprojecteerd. Er zijn twee soorten lenzen: sferische of bolvormig en anamorf. Sferisch komen vaker voor en zijn niet noodzakelijk anders. Sferische lens projecteert afbeeldingen op de sensor zonder hun beeldverhouding te beïnvloeden. Anamorfische lenzen daarentegen worden geprojecteerd in de vorm van een groter beeld (meestal met een factor twee). Anamorfe lenzen moeten daarom worden uitgerekt in de post-productie of bij de projector, voor een correcte weergave. In principe waren de anamorfische lenzen bijzonder in trek in tijden van pellicule, waar je zoveel mogelijk van de pellicule wou gebruiken. Tegenwoordig liggen de kaarten anders met de nieuwe digitale dragers. De belangrijkste reden om anamorfisch met digitaal te gebruiken, is vanwege de effecten. Lensflare en onscherpe achtergrond (ook wel “bokeh” genoemd) gaan eruit zien als langwerpig in plaats van rond (zie afbeelding). Flare kan ook verschijnen als blauwachtige horizontale of verticale strepen die het hele frame overspannen. Anamorfische lenzen zijn meestal niet zo scherp als equivalente sferische lenzen, deels omdat ze extra glaselementen in het optische pad hebben. En vreemd genoeg vervormen ze ook lichtjes de realiteit en dat is voor bepaalde DoP’s net iets wat cinematografisch bijzonder interessant is. DoP Seamus McGarvey heeft om die reden ook anamorfische lenzen (wiliswaar van Panavision) gebruikt op Bad Times at the El Royale (2018), tevens opgenomen op 35mm pellicule. Een andere reden was omdat de lens heel mooie close-up fotografie kan nemen.

Er is tevens een horrorfilm, The Possession of Hannah Grace (2018) die werd opgenomen met een goedkope Sony a7S II camera dat eigenlijk een veredelde fototoestel is. Kostprijs 2000 euro zonder lenzen. DoP Lennert Hillege heeft wel gebruik gemaakt van de Hawk 65 anamorfose lenzen. De film op zich moet niet onderdoen voor andere horrorfilms.

Op de markt kan je al een volledige set Hawk lenzen Class-X kopen voor een slordige 75’000 dollar met een T-stop van 2.2 met uitzondering van de zoomlenzen die een T-stop hebben van 2.8, en de 110mm een T-stop van 3.0 en de 140mm een T-stop van 3.5. Dus ideaal voor buitenopnames met veel zonlicht, zoals de laatste film van Felix van Groeningen waarbij DoP Ruben Impens besloot om Beautiful Boy (2018) te draaien op Hawk lenzen. Andere films die zijn opgenomen met de Hawk lenzen zijn bvb. Atomic Blonde (2017), Hell of High Water (2016) en Bridge of Spies (2015).

vantagefilm.com