Napoleon (2023) *** recensie

Ridley Scott heeft Joaquin Phoenix opnieuw gevonden nadat ze eerder een zalige samenwerking hadden op Gladiator (2000). Deze keer vertolkt de acteur een echt historisch militair fenomeen genaamd Napoleon (2023). Het is een biopic en dus het verhaal eindigt uiteindelijk in mineur. Maar in alle eerlijkheid, er is geen spanningsboog, er is zelfs geen echt personage waarvoor je gaat voelen, ondanks de authentieke vertolkingen. Maar visueel is het wederom een cinematografisch pareltje. Schooltelevisie van de bovenste plank. Ik ben blij dat ik deze heb gezien, maar zal deze vermoedelijk geen twee keer bekijken.

Korte inhoud: Tijdens de Franse Revolutie stijgt Napoleon Bonaparte (Joaquin Phoenix) snel in de militaire gelederen. Als generaal grijpt hij in 1799 via een staatsgreep de macht en kroont zich tot leider. Hij besluit oorlog te voeren tegen Europese naties en breidt zijn rijk uit. Ondertussen tracht hij ook indruk te maken op zijn overspelige vrouw Joséphine (Vanessa Kirby), met wie hij een wispelturige relatie heeft.

In 2019 heeft Apple zich volledig gesmeten in de productie van films, documentaires en series en de kwaliteit van hun producties zijn van een hoog niveau. Onlands hebben ze de pakkende miniserie “Black Bird” (2022) uitgebracht met Taron Egerton, maar ook Martin Scorsese kunnen strikken met Killers of the Flower Moon (2023) en nu dus Ridley Scott. Gelukkig hadden ze een deal met Sony Pictures om de film uit te brengen in de bioscoop, want tegenwoordig is dat geen evidentie meer, cf. David Fincher’s The Killer (2023).

Vroeger was Ridley nog een voorvechter voor de pellicule-producties, maar na Gladiator was het allemaal digitaal wat de klok sloeg, maar hij heeft voor deze prent dan toch gewerkt met de Panavision 65 Vintage lenzen om de film tock een zekere historische look and feel te geven. Regisseurs als Nolan, Tarantino, en soms nog de Coen Broers, Kenneth Brannagh en Paul Thomas Anderson zweren nog als laatsten bij de klassieke 35mm. En zoals gezegd, het is een visueel spektakel waarin we getransporteerd worden naar in die periode.

Deze Napoleon biedt een indrukwekkende en persoonlijke kijk op de beginjaren van Napoleon en zijn snelle, meedogenloze klim tot keizer van Frankrijk, naast zijn verslavende en vaak vluchtige relatie met zijn vrouw en een ware liefde, Joséphine. De film vangt ook enkele van Napoleons iconische veldslagen, waaronder de heftige confrontatie bij Austerlitz. In de arena van oorlog is propaganda koning, en hoewel Austerlitz een virtuoos bevochten veldslag was, lieten niet duizenden soldaten het leven door een ijskoude ondergang nadat ze letterlijk door het ijs zakten, volgens Napoleon, maar slechts een paar honderden. Desondanks leek dit beeld, als een persistente echo, de generaal te verheffen tot de status van bijna heilige in zijn vaderland. En zo leidt Ridley ons met meesterlijke hand ook naar deze climax in de vertelling. Napoleon, met zijn genadeloze ambitie en verbluffende strategisch vernuft, ontpopt zich als een buitengewone militaire strateeg en visionair van het slagveld. Toch kunnen we niet voorbijgaan aan zijn suïcidale neigingen, mogelijk gevoed door de vele keren dat hij ternauwernood aan de dood ontsnapte. Een gevoel van onoverwinnelijkheid doortrok zijn wezen, zij het minder prominent belicht dan zijn amoureuze escapades.

Niet Phoenix maar wel Vanessa Kirby steelt in deze film de show. Ze is iets van een enigma en als we al voeling moeten hebben met één personage in deze toch wel kille film, dan is het vermoedelijk haar. Phoenix komt zelden sympathiek over. Toch kan ik niets aanmerken op de vertolkingen. Zelfs de kleinere rollen waren voelden authentiek aan, zoals Tahar Rahim als Paul Barras, Ben Miles als Caulaincourt, Ludivine Sagnier als Theresa Cabarrus, Matthew Needham als Lucien Bonaparte, Youssef Kerkour als Marshal Davout, Edouard Philipponnat als tsaar Alexander, Paul Rhys als Talleyrand, John Hollingworth als Marshall Ney, Gavin Spokes als Moulins, Rupert Everett als Arthur Wellesley en Ian McNeice als King Louis XVIII. Teveel acteurs om op te noemen, en hier komen we dan tot het grote minpuntje van de film: het script van David Scarpa (All the Money in the World).

De film strekt zich uit over een tijdspanne van 2 uur en 38 minuten, maar blijkt te ontberen aan een duidelijk plot. Laat het me anders zeggen: het verhaal fladdert van de ene veldslag naar de andere, negeert hier en daar cruciale momenten, en lijkt te vertrouwen op het feit dat de kijker zelf wel de verschuivende machtsverhoudingen zal invullen.. Op één moment voert Napoleon een oorlog tegen de Russen, om nadien handjes te schudden en nadien weer oorlog te voeren. Het lijkt haast alsof je een geschiedenisboek leest waar bepaalde hoofdstukken simpelweg zijn weggescheurd. Ridley lijkt alle pittige momenten uit Napoleons leven te willen vertellen, waardoor we niet alleen van het ene gevecht naar het andere storten, maar er ook nog eens een liefdesverhaal wil uitwerken. Het resultaat is dat deze versnippering een aantasting is van het verhaal en de dramatische curve van de karakters. Talloze personages worden tevens nauwelijks ingevuld. Ik weet niet wie deze film wil bekoren, want ofwel weet je veel van de geschiedenis van Napoleon en zal je al van bij de eerste scène zitten ergeren aan de ‘fouten’ (Napoleon was niet aanwezig op de executie van Marie-Antoinette), ofwel ontmoet je Napoleon voor het eerst en heb je het gevoel dat deze film eigenlijk geen bevredigend verhaal weet te vertellen. En zoals eerder gezegd, loopt alles ook af in mineur, met letterlijk Napoleon die Godfather 3 gewijs van zijn stoel/troon valt. Ondanks het feit dat Napoleon 60 oorlogen voerde en slechts 7 verloor, ging de prijs gepaard met het verlies van 2,5 miljoen soldaten en 1 miljoen burgers. Het lijkt echter alsof deze pijnlijke kant van het verhaal onderbelicht blijft, ook al zwiert Ridley deze statistiek er nog wel aan toe op het einde van de film. Misschien was ‘Napoleon’ meer gebaat bij een uitgewerkte tv-serie dan bij een enkele film.

Een tweede struikelblok dat ik ondervond, was het feit dat Napoleon spreekt met een Amerikaans accent in plaats van het karakteristieke Franse accent. Het lijkt erop dat het Franse accent niet voldeed aan de verwachtingen, en Ridley koos er dan maar voor om de Fransen te voorzien van een Amerikaans accent. Natuurlijk wringt dit enigszins. Was het een gemiste kans om een Franse acteur te casten en de film daadwerkelijk in het Frans en Engels op te nemen? Ik neig naar ‘ja’. Maar ik begrijp de keuze. Het Frans van Ridley is wellicht niet voldoende om de subtiliteiten te vangen, en als je de kans hebt om met een talent als Phoenix te werken, is de keuze begrijpelijk. En dan is er nog de kwestie van de leeftijd. De openingscènes trachten Napoleon te presenteren als een 28-jarige jongeman, maar uiteraard komt de 49 jarige acteur niet over als een twintiger. Zou Ridley die scènes niet simpelweg kunnen schrappen en zo meer ruimte creëren om diepgang te geven aan zijn rivalen? Ja, dat zou een optie kunnen zijn, maar nogmaals, het leven van Napoleon vat je simpelweg niet samen in een film van minder dan drie uur. Zelfs niet in de uncut versie van 4 uur.

De muzikale begeleiding van Martin Phipps (bekend van “The Crown”) biedt doeltreffende ondersteuning aan de dramatische scènes, maar de toevoeging van Franse liederen vond ik niet altijd even geslaagd. De film opent met de terechtstelling van Marie-Antoinette (vertolkt door Catherine Walker), een moment dat op zichzelf dramatisch geladen zou moeten zijn. Hoewel Napoleon geen enkele executie bijwoonde, zoals de film beweert, koesterde hij wel angst voor een guillotine-einde. In deze scène hoor je echter een licht Frans deuntje over de Revolutie, waardoor de scène onbedoeld een luchtig toontje krijgt. Hierdoor ontbreekt de voelbare angst van Napoleon, en vraag je je af waarom men ervoor kiest hem anachronistisch op te voeren tijdens de executie van Marie-Antoinette, terwijl hij zich in werkelijkheid op honderden kilometers afstand bevond, verwikkeld in een veldslag, als je deze link met zijn enige angst onvoldoende wil gaan beklemtonen.

Al bij al is het een opmerkelijke film, en ik zou zeker aanraden om deze op het grote scherm te ervaren. Het leven van Napoleon blijkt echter lastig te vatten in één film, waardoor het geheel niet aanvoelt als een naadloos verhaal. Desalniettemin is de visuele pracht van de cinematografie door Dariusz Wolski verbluffend, en Ridley’s regie weet het beste in de acteurs naar boven te halen. Vanaf vandaag, 15 november 2023, kunnen jullie deze film bewonderen in de bioscoop, en zelfs op een IMAX, voor een nog meer indrukwekkender beeld van die fameuze veldslagen.