Exodus: Gods and Kings (2014) ** Blu-ray review

Op 29 april 2015 is de DVD en Blu-ray van Exodus: Gods and Kings (2014) van Ridley Scott uitgekomen. Bij aanloop van deze release kregen we op regelmatige basis van 20th Century Fox enigmatische codes doorgestuurd, en even dachten we dat er een nieuwe Bijbelfilm op komst was. Dat was het gelukkig niet. Wij hebben het hier zo niet voor Bijbelfilms, en ook deze Exodus werd door ons maar koeltjes onthaald. Gelukkig hebben we opnieuw een interessante audio-commentaar piste van de regisseur om alles wat goed te ‘praten’, en vinden we ook een aantal verwijderde en extended scènes. Spijtig genoeg geen making-of op de gewone Blu-ray maar enkel op de 3D versie.

Films moeten tegenwoordig psychologisch onderbouwd zijn met oog voor realisme (het liefst zo donker mogelijk), en dat heeft niet altijd het gewenste effect. Ik kan nog genieten van een sprookjes-verfilming zoals Snow White and the Huntsman (2012) die zonder afbraak van de magie er toch in slaagt een realistisch beeld te scheppen van Sneeuwwitje en de evil queen. Ik heb dan weer meer moeite met de Halloween remakes van Rob Zombie, omdat hier de psychologie van de seriemoordenaar alle gruwel en horror uit de film zuigt. En ook bij de recente Bijbelfilms krijgen we een ‘reality-check’, maar daar waar ik nog kon genieten van Noah (2014), die een mooie balans wist te vinden tussen realisme en science-fiction, heb ik me toch strontverveeld bij deze nieuwe Ridley Scott film.

Korte inhoud Mozes (Christian Bale) werd als kind te vondeling gelegd door zijn wanhopige moeder en werd gevonden door de dochter van de Farao. Hij groeide op bij de Egyptische koninklijke familie samen met toekomstige Farao Ramses II (Joel Edgerton). Maar wanneer hij een brandende doornstruik ziet die met de stem van God sprak raakt Mozes ervan overtuigd dat hij de Israëlitische slaven moet bevrijden van de slavernij, wat leidde tot het splijten van de Rode Zee en een veertigjarige pelgrimstocht door de woestijn op zoek naar het Beloofde Land.

Gezien ik hier ook heel veel van had verwacht was mijn ontgoocheling ook dermate groot. Exodus komt nauwelijks goed op gang, halverwege dommel je bijna in slaap, en het einde is misschien het meest troosteloze wat ik ooit in een 140 miljoen dollar film heb gezien. Het grootste probleem met deze Bijbelverfilming is dat Ridley alles heeft benaderd alsof het ging om historisch accurate feiten. Alle poëzie uit het verhaal werd met de scalpel uit het script gesneden ten voordele van een min-of-meer “plausibel” relaas van een man die zijn volk uit de slavernij haalde. Wat was uiteindelijk de bedoeling? Mensen ga je hiermee niet bekeren (integendeel) en een goeie film zal je er ook niet mee maken. Scott is één van de meest talentvolle regisseurs van de laatste 30 jaar, en moet zijn projecten goed uitkiezen gezien de man ondertussen al 77 jaar oud is. Je snapt dus niet waarom hij zijn tijd verspilt aan Bijbelfilms, en al zeker niet met zo’n smaakloze benadering.

De verfilming van Noah van Darren Aronofsky had op z’n minst de merite het personage uit het Oude Testament te benaderen op een compleet nieuwe manier, met inbegrip van de aanwezigheid van een Goddelijk wezen. In Exodus is er in essentie niets nieuws te zien (de slavernij, de plagen, de tocht doorheen de woestijn, de splitsing van de zee, de 10 geboden, …) en komt er ook een god (of beter een boodschapper in de vorm van een ongeduldige en geprikkelde puber – een geniale keuze van Ridley wat mij betreft). Maar de film benadert alles alsof God eigenlijk de grote afwezige was. Er zijn hier geen mirakels, en de scenaristen Adam Cooper, Bill Collage, Jeffrey Caine en Steven Zaillian (4 stuks!) komen dan met van de pot gerukte theorieën om alles te gaan verklaren; zoals reuze krokodillen die vissers in stukken bijten om zo de zee rood te kleuren.

Het is duidelijk dat 20th Century Fox zowel een film voor ogen had voor het religieuze (met de figuur van Mozes) als voor het grote publiek (Hollywood acteurs en epische actie-taferelen). Het zou me niet verbazen mocht geen van beide partijen echt tevreden zijn met het resultaat. Zelfs voor de meerwaardezoeker is het een verspilling van tijd, want buiten de wijde massashots en de cgi weet ik niet meteen wat de meerwaarde was van deze verfilming. En dan heb je die filmmakers die alles zo authentiek mogelijk willen houden, maar dan allemaal blanke acteurs opstellen. De casting van John Turturro als Seti wringt aan alle kanten. Ook de Amerikanen Sigourney Weaver en Aaron Paul of de Australiër Ben Mendelsohn maken een verdienstelijke beurt maar passen gewoon niet in het plaatje. En uiteraard mocht de getypecaste Ben Kingsley niet ontbreken.

© 20th Century Fox Home Entertainment

Het is dan ook niet verbazingwekkend dat de dialogen uit de mond van die verkeer gecaste acteurs fout aanvoelt. Op een gegeven moment vraagt Mozes: “Let my people go.” Waarschijnlijk een letterlijke vertaling van wat er staat in het Oude Testament. Maar dan antwoord Ramses, gespeeld door de Australiër Joel Edgerton, iets in de stijl van ‘From an economic standpoint alone, what you are asking is problematic’. Zoiets klinkt als een tang op een varken, en zo zitten er nog meer van dat hedendaags Engels die stoot tegen letterlijke vertalingen van oude quotes uit het boek.

Volgens Ridley Scott had hij moeite om 140 miljoen te vinden voor een film zonder blanke hoofdacteurs, en was deze keuze dan ook snel gemaakt. Ik heb hier moeite mee om dit te geloven. Ridley heeft toch al voldoende zijn kwaliteiten bewezen en dit is toch geen popcorn film à la Prince of Persia: The Sands of Time (2010). De enige acteurs die wél passen in Exodus zijn verdreven naar de achtergrond, zoals María Valverde als Zipporah, Indira Varma als de hoge priesteres en Golshifteh Farahani als Nefertari. Maar dat is dan weer het probleem met Exodus die ons laat zien hoe goed deze prent had kunnen worden! Eigenlijk had Ridley Scott het voorbeeld moeten nemen van Aronofsky met zijn Noah en zijn cast volledig “wit” gemaakt. Het heeft op z’n mist de verdienste om consequent te zijn. Hier heb je nu zelfs een soort klassesysteem waar de machtige personages ‘blank’ zijn en hoe lager je gaat op de sociale ladder, hoe etnischer de acteurs worden. Buitengewoon bespottelijk. Je zou van iemand van het kaliber van Ridley Scott toch meer nuance en schranderheid verwachten.

Maar naast het script, dat werd leeggezogen van al zijn dramatische, morele en emotionele slagkracht, is het acteerwerk hier ook tenenkrullend slecht. Het zijn allemaal kartonnen borden met iets teveel make-up op hun smoel. Je gelooft er voor geen seconde in en het werkt bij momenten zelfs op de zenuwen. Ik ken overigens geen enkele teenager die 150 minuten van zijn tijd zal spenderen aan een historische Bijbelfilm. Exodus is gemaakt voor een volwassen publiek. Spijtig genoeg komt het niveau niet hoger dan dat van een 12-jarige. En in contrast met zijn PG13 rating zitten er dan nu en dan scènes in van brutaal geweld die deze rating dan weer in vraag stellen.

© 20th Century Fox Home Entertainment

Ja, visueel ziet het er allemaal wel schitterend uit. De film werd tevens opgenomen met 3D-camera technologie om alle effecten nog iets meer in de verf te zetten. De grootse grondoffensieven zien er indrukwekkend uit, en de scene met de oversteek van de zee is ongezien, maar dat is het minste wat je kan verwachten van een prent met zo’n mega-budget. En net zoals bij elke idioot-Hollywoodscript komen de gevechten op geregelde tijdstippen om zo de spanning erin te houden. En nog een geluk, want de personages zijn zo banaal dat je snakt naar wat visueel vertier. Hadden de personages meer om het lijf, dat mochten al die battle-sequenties wat mij betreft met de scalpel verwijderd worden. I couldn’t care less.

Kortom, Exodus: Gods and Kings is een slechte film, op zoveel vlakken dat de uitmuntende fotografie van Dariusz Wolski en de set design van Arthur Max , eigenlijk compleet overschaduwd worden door het gebrek aan een dramatische en emotionele verhaallijn met karakters die je wil ontdekken en volgen. Zelfs de muziek van Alberto Iglesias komt er op geen enkel moment uit. De dialogen klinken fake en de witter-dan-wit casting druist in tegen de ijver om alles op een meer authentieke en realistische manier te presenteren dan Cecil B. DeMille’s The Ten Commandments (1956). Maar deze epische, Oscar-winnende soap-opera klassieker was op z’n minst nog een prent die op geen enkel moment vervelend was. Exodus is humor- en emotieloze schooltelevisie, die alle gebeurtenissen op een realistische manier in beeld brengt en waar niemand echt een boodschap aan heeft. Het neemt geen standpunt in, laat staan risico’s met zijn verhaallijn. Het is al zo smaakloos als kauwgom waarop iets teveel werd herkauwd. De enige emotie die voelbaar was kwam op het allerlaatste moment, wanneer we een zwarte pancarte te zien kregen: In dedication to my brother Tony, die zich 2 jaar geleden het leven had ontnomen.