Als we de Amerikaanse en vooral Europese critici mogen geloven heeft Terrence Malick ons dit jaar, met zijn The Tree of Life (2011), gebombardeerd met een mijlpaal in de filmgeschiedenis. Hij heeft ons een meesterwerk bezorg dat kan wedijveren met Stanley Kubrick’s 2001: A Space Odyssee.
Dat het merendeel van de cinemabezoekers ambitieuze, ingewikkelde filmprojecten met een traag maar gestaag verteltempo niet meer kan smaken en te ongeduldig blijkt, is de laatste jaren een understatement.
Grote cineasten als Francis Ford Coppola krijgen geen budgetten meer van studio’s om nog grootse filmproject te realiseren. Sterke scenario’s moeten het afleggen tegen clichématige, risicoloze blockbusters (Twilight, Transformers). Kladbrieven met bier & koffievlekken die men scripts noemt halen probleemloos de productietafel.
Dat neemt niet weg dat, als Terrence Malick er toch in slaagt om carte blanche te krijgen van Fox voor zijn droomproject (met sterrencast), dit automatisch een win-win situatie creëert waarbij de man zichzelf overstijgt vanwege ongelimiteerde vrijheid…
Korte inhoud: De elfjarige Jack heeft twee broers en woont bij zijn ouders. Op jonge leeftijd lijkt alles hem toe te lachen. Zijn moeder (Jessica Chastain) is lieflijk en vergevingsgezind en zijn vader (Brad Pitt) probeert hem klaar te stomen voor de harde wereld. Dat de wereld inderdaad geen prettige plaats is, leert Jack als hij in aanraking komt met ziekte, lijden en de dood. Als volwassen man wordt Jack (Sean Penn) een verdwaalde ziel in een moderne wereld die op bijzondere wijze zijn weg probeert te vinden.
The Tree of Life is helaas vakkundig gehyped door gefrustreerde critici die maar al te graag inhakken op commerciële vehikels (meestel terecht, soms ook niet) en die daarom Tree of Life als instrument hebben gebruikt om Hollywood er op te wijzen dat ‘films met een visie en hart’ meer dan ooit broodnodig zijn in het kale, zielloze filmlandschap van de 21ste eeuw. Het is ongezien hoe Malick’s nieuwste opgehemeld wordt tot ongekende hoogten door deze zelfverklarende filmguru’s. Nog onbegrijpelijker was het feit het door Brad Pitt geproduceerde drama de Gouden Palm 2011 heeft gewonnen. Totaal onverdiend.
Ik heb de plicht om als ‘criticus voor de jonge generatie’ u erop te wijzen dat The Tree of Life de meest overroepen film is van het jaar, en misschien wel van dit decennium. Deze film is een puinhoop en lachwekkend slecht. Een eerstejaars filmstudent had het beter gedaan dan Terrence Malick, die de pedalen duidelijk heeft verloren. Tree of Life is een incoherente en vooral extreem saaie film die nergens naartoe lijkt te gaan. Een kluwen van nietszeggende dialogen en doelloze verhaallijnen maken van de 2 uur durende film een marteling om naar te kijken. Enige lichtpuntje in deze klucht zijn de getoonde segmenten van natuurbeelden. Deze zijn even goed (en soms zelfs beter) dan de fraaiste natuurfilm ooit, anderzijds wekken ze net als de rest van de film geen greintje emoties los, daar ze met het verhaal en de karakterontwikkelingen geen samenhang vertonen.
© Warner Home Video
Iedere Terrence Malick fan weet natuurlijk dat je je mag verwachten aan een kunstige, alternatieve film met een dosis poëtische beeldspraak en dialogen die als gedichten klinken. Maar als er geen coherentie is, geen vaste verhaallijn, geen rode draad, dan verlies je houvast en betrokkenheid… Je loopt verloren en kan onmogelijk meevoelen met een film die zo mooi en meesterlijk had kunnen zijn. Het is zeer frustrerend dat Malick de hoge verwachtingen niet kan inlossen. Hij heeft met ondermeer The Thin Red Line en Badlands reeds bewezen dat hij absolute wereldcinema kan maken die iets uniek brengt. De man is anno 2011 helaas volledig het noorden kwijt.
Dat zelfs Sean Penn in interviews moest bekennen dat hij niet wist wat hij in de film deed en het script niet begreep, dan moet je als kijker toch vragen beginnen te stellen bij een film die decennia lang op zich heeft laten wachten. Nochtans is de boodschap gruwelijk simpel: De mensheid is maar een nietig, nietsbetekenende zandkorrel in een oneindig, wonderlijk universum. Hij waant zich superieur aan de natuur rondom hem en stelt zich teveel vragen bij de dood en zijn persoonlijke problemen. Dit terwijl de natuur rondom hem gewoon verder gaat alsof er niets aan de hand is. Wie zijn wij om te verlangen dat we eeuwig zouden moeten leven, wie zijn wij om god te vervloeken als er een geliefde sterft.
© Warner Home Video
Een zeer mooie boodschap, en de Christelijke ondertoon die deel uitmaakt van het (bijna onbestaand) plot stoort absoluut niet. Maar de vertaling naar het grote scherm mislukt compleet en ik kan gerust stellen dat Terrence Malick’s talent en visie compleet afwezig was tijdens de opnamen van dit debacle. Er valt de cast trouwens weinig te verwijten. Brad Pitt speelt erg goed als de getormenteerde vader, Sean Penn komt weinig in beeld maar maakt er het beste van, en Jessica Chastian zet een onberispelijke prestatie neer.
Malick weet trouwens van geen ophouden meer. Hij wacht meestal 5 of 10 jaar met het uitgeven van een nieuwe film, nu staan er maarliefst 4 nieuwe projecten in de steigers, allemaal kort achter elkaar.
Telkens met een absolute topcast. Ook al gaat Malick met zijn The Tree of Life zwaar de mist in, toch kijk ik uit naar de toekomst. In het bijzonder dan naar Lawless (2013), een drama met Christian Bale en Ryan Gosling in de hoofdrollen. Wie deze 2 karakteracteurs kent, weet dat hier een potentiële klassieker in de maak is. Dit ensemble roept herinneringen op aan het vuurwerk tussen Robert De Niro en Al Pacino in Heat (1995).
Ik weet dat de fans van de meer alternatieve cinema The Tree Of Life toch een kans gaan geven, na het lezen van deze review. Maar bij deze zijn jullie toch gewaarschuwd: op je doodsbed zal je het jezelf nog beklagen dat je 2 uur van je kostbare leven hebt verloren.
Beoordeling: 1 / 5
Recensie door Dave op 26 november 2011
***Related Post***
20/12/2010: Veelbelovende The Tree of Life met Brad Pitt
*** The Tree of Life trailer ***
Ik begreep niet echt veel van deze film en het pretentieuze en lachwekkende einde hielp ook al niet. Wat mij betreft was het een oefening in artistieke kitsch en zwaarmoedig geleuter, en op het einde van de rit blijf je wel achter met een gevoel van diepe teleurstelling en frustratie. Toen ik de trailer van de film zag dacht ik dat Malick hier een zoveelste meesterwerk zou brengen, niet dus. Het is visueel een aparte film, maar het doet me helemaal niks, en al evenmin de gebruikte soundtrack. 🙁
Toen ik deze film in een filmhuis ging kijken werd er van te voren verteld dat er waarschijnlijk mensen gingen weglopen uit de zaal, leuk vooruitzicht he. Wij zijn uiteindelijk blijven zitten en inderdaad 2 uur die je niet meer gaat terugkrijgen. Positief? de acteer prestaties zijn erg goed, maar daarmee houdt het op. Wat ik me vooral kan herinneren is de vreselijke christelijke lading en dat het oersaai was. Kan niet zeggen welke van de 2 het ergst was…
Volledig eens met de review. mooie beelden maar wat heb je eraan als je er geen snars van begrijpt. Zou mooi werken in een videoclip van 5 minuten, maar 2u was iets teveel van het goede.
Wat een schril contrast met The Thin Red Line.
Ben bli dat jullie allen mijn mening delen ! En inderdaad Daan, Thin red line was zo ontroerend mooi en had tenminste een plot en diepgang..
Toch leuk dat ik hier dan moet lezen dat Sean Penn de oudere Jack speelt (dat heb ik dus totaal niet meegekregen tijdens de film)
Deze film was zoals reeds beschreven staat: niet te bekijken. Geen coherentie, geen emoties, … Lege huls.
De natuurbeelden zijn, zoals Joris zegt, wel verbazingwekkend mooi.
Laat mij dan even de “spelbreker” zijn en zeggen dat ik de film fantastisch vond. Ik heb hem intussen al gekocht (jammer genoeg in België niet op blu-ray te krijgen).
Ik begrijp echter wel perfect dat de film geen spek voor ieders bek is. Ze hebben de film ook een beetje te commercieel in de markt gezet. Een waarschuwing dat dit zware kost is was op z’n plaats geweest. Ik denk dat dit het soort film is die je op het juiste moment in je leven moet zien. Ik vond bijvoorbeeld “The english patient” en “A space Odyssee” niet goed in de tijd dat ik ze gezien heb. Maar ik heb het vermoeden dat ik ze nu meer zou kunnen smaken. Ik haalde persoonlijk wel veel uit “Tree of life” en vond het bij momenten ook een zeer emotionele film. Ik had bij het begin echt een soort nostalgisch gevoel. Ook al was het soms een vreemde ervaring (in het midden van de film opeens het onstaan/vergaan van de aarde), mij kon het echter wel bekoren.
Maar ik zou de film nooit aan iemand aanraden omdat het zeer moeilijk in te schatten is of ze hem goed zullen vinden.
En voor de duidelijkheid, ik vind deze film niet goed uit “pretentie” of omdat ik mezelf slimmer dan iemand anders waan. Ik ben een doodgewone dertiger die zelfs nooit een hoog diploma gehaald heeft. Maar ik vond de film doodgewoon heel goed.
@ Philou: Malick’s films hebben dan ook voor elke kijker een aparte persoonlijke boodschap. (Linken van je eigen emotionele momenten in je leven aan gebeurtenissen in zijn films). Dit is altijd zijn sterk wapen geweest.
Het is inderdaad perfect mogelijk dat jij de film op een andere manier interpreteert.
Al denk ik dat je dan zeker The Thin Red Line moet zien. Zeer sterke film met veel diepgang.
Het is gewoon voor mij en duizenden anderen onmogelijk om deze film goed te vinden daar er geen enkele samenhang is/lijkt in het verhaal.
Zeer moeilijk verteerbaar voor velen, gemakkelijk voor sommige anderen.
Ieder zijn mening en heb respect voor de uwe…
gr
Bedankt voor het antwoord Joris. En bedankt voor de tip! Ik heb na het zien van Tree of life onmiddelijk The Thin Red Line op blu-ray gekocht… maar het is er nog niet van gekomen om hem te bekijken. Het lijkt me een film waar je echt je tijd voor moet maken. Ik ga binnenkort zeker bekijken!
Groetjes,
Philou
Afgaand op de gemengde reacties van pers en publiek op The Tree of Life, zou je haast gaan denken dat de nieuwe film van cultregisseur Terrence Malick zijn Gouden Palm op het filmfestival van Cannes niet helemaal verdient. Think again. The Tree of Life is wel degelijk een bijzonder knap gemaakte film die volledig in de lijn ligt van Malicks reputatie als een van de meest getalenteerde en originele cineasten ‘out there’.
De enthousiaste voorstanders van The Tree of Life loven de prachtige beelden en filosofische diepgang. En ze hebben gelijk. Malick, ooit nog docent wijsbegeerte, vertaalt de grote vragen des levens -Wie zijn we? Hoe geven we zin aan ons bestaan in deze vaak genadeloze en schijnbaar absurde wereld?- in een kaleidoscoop van visuele metaforen die lang blijven nazinderen. De critici van The Tree of Life verwijten Malick dat hij zich verliest in een pretentieuze, langdradige brij van pseudofilosofische clichés. Begrijpelijk, want de film duurt maar liefst 2 uur en 18 minuten, heeft een reikwijdte van de prehistorie tot het heden en omvat thema’s zoals religie, mystiek, de eeuwige cyclus van geboorte en dood, ouderschap, liefde, verlangen, verloren onschuld, jaloezie, schaamte, mededogen, vergeving en deemoed. Malick was onmiskenbaar erg ambitieus en zijn film flirt hier en daar met de grenzen van de bombast. Toch vond ik The Tree of Life vooral een erg gevoelige en intieme kijkervaring.
Een ander vaak gehoord verwijt is dat de film te weinig narratieve coherentie heeft en niet veel meer is dan een fragmentair amalgaam van losse, impressionistische beelden en mijmeringen. The Tree of Life heeft inderdaad een unieke, dromerige, poëtische kwaliteit en lijkt soms meer op een audiovisueel ‘gebed’ dan op een film in de main stream betekenis van het woord. Maar zeggen de geprikkelde reacties tegen dit soort van ‘antithetische’ films die meer vragen oproepen dan ze beantwoorden (denk ook aan Lost Highway en Mulholland Drive van David Lynch) niet meer over de afgestompte smaak van het publiek dan over de kwaliteit van die films? Zijn we niet teveel gewend geraakt aan de voorspelbare, veilige, voorgekauwde verteltrant uit Hollywood die haast niets meer aan de verbeelding overlaat?
Bovendien is The Tree of Life op narratief vlak minder hermetisch dan sommigen ons willen doen geloven. Zo is de film opgebouwd uit drie afgebakende delen: een proloog waarin architect Jack O’Brien (Sean Penn) terugdenkt aan de dood van zijn jongere broer R.L. en de impact daarvan op hun vader en moeder, een chronologisch opgebouwde flash back naar Jacks jeugd, en een epiloog waarin Jack in het reine komt met zijn verleden en een catharsis beleeft waarin hij zich verzoent met de ondoorgrondelijkheid van het leven.
De proloog staat bol van verbluffende beelden waarmee Malick de nietigheid van de mens en zijn verbondenheid met de kosmos evoceert: onze melkweg temidden talloze andere melkwegstelsels, onderwateropnames van krachtige oceaangolven, vulkaanuitbarstingen, dinosauriërs en muterende cellen die de samenhang tussen micro- en macrokosmos illustreren. Behalve de voice-over van het hoofdpersonage Jack, zijn woorden schaars. De toon is meteen gezet: net als Stanley Kubrick in zijn duizelingwekkend magnum opus 2001: A Space Odyssey, neemt Malick ons mee op een filosofische reis die tijd en ruimte overstijgt en de mens als tastende, zoekende, twijfelende enkeling plaatst in een metafysisch geheel dat hem doet beven van ontzag als voor een ‘mysterium tremendum et fascinosum’.
De flash back, die het grootste deel van de film in beslag neemt en vintage Malick is, focust op Jacks reminiscenties van zijn bitterzoete jeugd (met Hunter McCracken als de jonge Jack): zijn idyllische kinderjaren, de zorgeloze pret met zijn broertjes Steve (Tye Sheridan) en R.L. (Laramie Eppler), de oedipale verhouding tot zijn strenge maar liefhebbende vader (rol van Brad Pitt) en de warme band met zijn moeder (vertolkt door Jessica Chastain). De camera van Emmanuel Lubezki (met wie Malick ook The New World draaide) zit dicht op de huid van de personages, wat een gevoel van intimiteit creëert. De oogstrelende fotografie -Malick is een meester van het licht- en de klassieke muziek (zoals ‘De Moldau’ van Smetana) versterken de weemoed die als een tere sluier over het existentiële gezinsdrama hangt.
Hoewel Malicks professionele filmcarrière ruim veertig jaar jaar geleden begon, is The Tree of Life pas zijn vijfde film (na Badlands, Days of Heaven, The Thin Red Line en The New World). Net als Kubrick, is Malick dan ook een obsessieve perfectionist. Hij deed er zo’n drie jaar over om het beeldmateriaal voor The Tree of Life te monteren. En dat merk je aan het resultaat. Malick maakt quasi perfecte keuzes: geen afgelijnde schakels in een rechtlijnige biografische ketting, maar een impressionistische collage van associatieve scènes die als in een droom de meanderende mijmeringen en herinneringen van Jack uitdrukken. Net als Marcel Proust in zijn roman ‘A la recherche du temps perdu’, hangt Malick de reminiscenties op aan de zinnelijke sporen (kleuren, geuren, gebaren, blikken, geluiden, zeepbellen, vlinders…) van betekenisvolle momenten uit het verleden. Jack herbeleeft die momenten als het ware en wij zijn als kijker getuige van zijn aanschouwelijk gemaakte monologue intérieur. Toegegeven, niet alle muziekfragmenten in The Tree of Life sluiten even goed aan bij de lyrische beelden en sommige scènes en voice-over-commentaren zijn op het randje van sentimenteel. Toch heb ik zelden zo’n overtuigende liefdesverklaring aan het leven in al zijn mooie én pijnlijke aspecten gezien dan wat Malick hier op het witte doek tovert.
Sean Penn komt te weinig aan bod als de volwassen Jack om zijn vertolking op waarde te kunnen schatten. En Brad Pitt is net iets te eendimensioneel om de subtiliteiten van zijn rol als de ambivalente vaderfiguur (die, net als God, ‘slaat’ en zalft’) volledig tot hun recht te laten komen. Maar Tye Sheridan, Laramie Eppler en Hunter McCracken zijn als vissen in het water als de drie broertjes in het gezin. En Jessica Chastain ontroert als de moederfiguur die het gezin samenhoudt met haar onvoorwaardelijke liefde.
Op een bepaald moment geeft Jack aan zichzelf toe: “Vader, moeder, altijd worstel je in mij.” Intussen is het al lang duidelijk dat Jack het hier niet alleen heeft over zijn ouders, maar ook over zijn intuïtie van een hogere kracht (God?). Net zoals de onfortuinlijke Job in het bijbelverhaal zwaar op de proef gesteld wordt door God (het Hebreeuwse Iyov of Job betekent niet toevallig ‘hij die weent’), zo maakt ook Jack een existentiële reis die hem in de epiloog van The Tree of Life tot het inzicht brengt dat geluk zonder smart ondenkbaar is, dat ze samenhangen als licht en schaduw, en dat de volheid van het leven zich pas openbaart aan wie er zich met een Nietzscheaans Amor Fati -liefde voor het (nood)lot- restloos en onvoorwaardelijk aan overgeeft. Zoals een kind dat zonder de geringste hoogtevrees in een boom -het symbool bij uitstek voor het groeiend leven- naar boven klautert en door het dichte gebladerte van de kruin plots het stralende zonlicht gewaarwordt.