The Birds (1963) **** Blu-ray review

Waarom vallen de vogels in The Birds (1963) van Alfred Hitchcock aan? Het lijkt mij een pertinente vraag, maar het antwoord op de vraag blijft uit. Hitchcock laat ons zelf een oordeel velen en geeft ons een aantal pistes. Misschien heeft het wel iets te maken met de foute relatie van Melanie. Misschien is het wel het gevolg van de “lovebirds”, de twee vogeltjes die Melanie heeft meegenomen. Hitchcock is in deze film niet geïnteresseerd in logische gevolgtrekking, maar schept een soort deterministische logica waar de mens uiteindelijk de aanstoker is van alle kwaad, met het kwade die hier vertolkt wordt door de onschuld zelve: vogeltjes.

Korte inhoud: Melanie Daniels (Tippi Hedren) zoekt in het kustplaatsje Bodega Bay een kennis met de naam Mitch Brenner (Rod Taylor) op. Daar aangekomen wordt ze het slachtoffer van een aanval van een meeuw. Vervolgens worden er door diverse vogelsoorten steeds massaler en vernietigender aanvallen op de dorpelingen ontketend. Nadat er bij hun aanvallen diverse doden gevallen zijn, verschansen Melanie en Mitch zich met de moeder (Jessica Tandy) en zijn zusje (Veronica Cartwright) in Mitch’ huis, waarna diverse vogelsoorten een gecombineerde aanval op hen inzetten.

Het is niet de meest diepzinnige film die Hitchcock heeft gemaakt, maar wel één van zijn meest commerciële films. Technisch gezien was de film ver vooruit zijn tijd (met zowat 370 shots met speciale effecten) en ook fotografisch was het een uitmuntende rampenhorror. Hitchcock bleef heel enigmatisch over hoe hij alle effecten kon verwezenlijken, en op de vraag van een journaliste hoe hij alle vogels zo kon dirigeren zei hij met zijn overbekende gevoel voor humor, iets in de aard van: “They were very well paid, ma’am”. Bestond er toen al een blu-key? Het gebruik van standaard chroma key met een blauw scherm bleek ontoereikend voor de effecten in de film, gezien de vogels te snel bewogen om mooie beelden te krijgen. Daarom werd een nieuwe techniek gebruikt met natriumdamp, met de hulp van Walt Disney studio.

Maar het was hard labeur op de set, en al zeker voor actrice Tippi Hedren die letterlijk met valse vogels werd bekogeld, tot ze er verwondingen aan overhield. Er wordt vaak beweert dat Hitchcock geen respect had voor zijn acteurs en dat hij hen eerder aanzag als vee die je doorheen je beeld moest leiden. Het feit was dat Hitchcock één van de grootste perfectionisten was uit de filmgeschiedenis en tevens een hardnekkige controlle-freak. Acteurs moeten zich maar onderschikken, net zoals zijn crew dat deed.

The Birds is gebaseerd op het verhaal van Daphne Du Maurier, die tevens het verhaal schreef van Rebecca (1940). Evan Hunter heeft het omgevormd tot een uitstekend scenario. De opbouw is begint vrij rustig. Een vogel ligt dood voor de deur. Waarschijnlijk is hij er per ongeluk tegen gevlogen tijdens de nacht. Maar het was volle maan, wordt er meteen opgemerkt. De onrust begint stilletjes in het verhaal te sluipen. Het verlangen naar de schrik, die we allen koesteren, houdt de spanning gedurende het gehele verhaal vast. En na de aanval op de kinderen, weten we meteen hoe laat het is. OIn het begin van de film zien we twee vogeltjes opgesloten in een kooi. De ironie in het verhaal maakt dat op het einde van de film onze hoofdpersonages opgesloten zitten in hun eigen huis.

De mooiste scène in de film vind ik persoonlijk de aanval waarbij Melanie schuilt in een telefooncel en een 360° beeld krijgt van de terreur rondom haar. Ze is toeschouwer van het gebeuren, en wij als toeschouwer zijn dat eveneens. Wil Hitchcock hier iets mee zeggen? Ik denk niet dat het zijn bedoeling was een moralistisch verhaal op te hangen. De vogels zijn het element van terreur maar de mensen blijven op de voorgrond. De vogels lijken ook geen motivatie te hebben. Ze zijn gewoon met veel. Dat zegt althans een ornithologe in een tea-room. Volgens de vrouw zijn die dieren gewoon met teveel en kunnen ze gemakkelijk het einde van de wereld veroorzaken. Ze voegt er wel bij dat zoiets uiteraard niet zomaar gebeurt, en dat het uitgelokt moet worden. De primitieve instincten van de mens komen naar boven wanneer de chaos zich installeert, en de zoektocht naar de zondebok/de heks kan beginnen. En zo staat dat andere terugkerende thema weer centraal in de film van Hitchcock: de onschuldige die alle schijn van schuld tegen hem heeft.

Maar ook seks is een belangrijk thema in zijn films. Daar waar het in Rear Window (1954) en Psycho (1960) draait rond voyeurisme, draait alles in North by Northwest (1959) rond losbandigheid, in Marnie (1964) komt het fetishisme aan de beurt, in Frenzy (1972) het sadomasochisme, in Vertigo (1958) zelfs de necrofilie, en hier in The Birds gaat het om de (foute) liefde op het eerste gezicht.

De productie werd in 1964 genomineerd voor een Academy Award voor best special-effects, maar verloor deze aan Cleopatra (1963). De film werd dat jaar ook genomineerd voor een Edgar Award voor beste film. Actrice Tippi Hedren won in 1964 voor haar rol daadwerkelijk de Golden Globe voor meest veelbelovende vrouwelijke nieuwkomer. Ook van deze film heeft Universal een 2-delige Special Edition uitgebracht, met documentaires, deleted scenes, de screentest van Tippi Hedren, en nog veel meer.