Psycho (1960) ****½ Blu-ray review

Het is 50 jaar geleden dat Psycho (1960) in de bioscoop kwam. Toen deed Alfred Hitchcock er alles aan om de plot zo geheim mogelijk te houden. Mensen die niet op tijd in de bioscoopzaal waren, mochten er niet meer in. Er stond trouwens op de affiches dat je niets over de film mocht vertellen aan je vrienden na het zien van de prent.

En het publiek was zo ingenomen door Psycho dat ze dan ook de lippen stevig op mekaar hielden. Het circus die werd opgezet rond de film was zo intrigerend dat je het als gewone sterveling niet kon laten om naar de film te gaan. Enkel de journalisten waren misnoegd. Die sukkelaars kregen geen persvisie en moesten ook in de rij gaan staan om de film te gaan zien én op de koop toe nog hun toegangs-ticket betalen uit eigen zak. Maar dat de elite zich mocht gaan mengen met de plebs was om deze Hitchcock-prent te zien, hebben de journalisten moeilijk kunnen verteren. Het was dan ook niet te verwonderen dat heel wat reviews de film met de grond gelijk maakten. Het heeft enkele maanden geduurd alvorens de eerste goede en weloverwogen reviews de kop opstaken.

Korte inhoud: Bediende Marion Crane (Janet Leigh) werkt hard, maar verdient te weinig. Ze zou dolgraag gaan samenwonen met haar vriend Sam (John Gavin), maar ook hij moet rondkomen met een schamel loon. Op een dag krijgt ze van haar baas de opdracht een grote som geld naar de bank te brengen. In een vlaag van wanhoop besluit Marion zich het geld toe te eigenen en vervolgens slaat ze op de vlucht. Onderweg komt ze in een hevige storm terecht en moet ze noodgedwongen overnachten in het Bates Motel. Daar ontmoet ze Norman Bates (Anthony Perkins), de mysterieuze, jonge eigenaar die een obsessie heeft voor zijn moeder.

Psycho viert zijn 50ste verjaardag en de nagelnieuwe blu-ray is dan ook een leuk cadeau om te geven aan een filmliefhebber. De zwart/wit fotografie komt werkelijk tot leven in hi-def en de urenlange extra’s van de film geven werkelijk een dieptezicht in de productie van de film. Zo vind je er gesprekken met de acteurs, de schrijvers, de cameramensen, alsook gesprekken met andere filmmakers en fragmenten uit films van Martin Scorsese, Brian De Palma, Steven Spielberg en François Truffaut. Het is een heerlijke uitgave die simpelweg niet mag ontbreken uit jullie collectie…mocht deze er al niet in staan…naast die 53 andere films van Hitchock.

Psycho is niet van het niveau van een Rebecca (1940), een Vertigo (1958) of zelfs een North by Northwest (1959). Maar het was ook een beetje van een buitenbeentje. Hitchcock wou waarschijnlijk terugkeren naar die typische horror gotiek uit de jaren stillekes en besloot de film te draaien met minder dan 1 miljoen dollar (meestal bewoog Hitchcock geen poot voor minder dan een miljoen dollar) en alles in het zwart/wit te draaien om minder het accent te leggen op het bloed en de gore en meer op de verdraaide psychologie en de gruwel. Het werd tevens één van de meest succesvolle zwart/wit films ooit. Maar desondanks het kleinere budget wou Hitch toch beroep doen op de (dure) muziek van Bernard Herrmann. De componist componeerde dan maar enkel met een strijkorkest in plaats van een compleet filharmonisch orkest. En het resultaat werd trouwens één van de meest populaire werken van Herrmann.

Ik heb op de filmschool de roman gelezen van Robert Bloch waarop de film werd gebaseerd, en dit boek staat mijlenver van wat we uiteindelijk op het witte doek te zien kregen. Het is in essentie een slecht geschreven stationsromannetje, de scènes zijn absurd, de gruwel is gortiger (in de douche-scène is er sprake van onthoofding) en verre van subtiel en ook de dialogen zijn niet zo verfijnd. En dit is niet enkel de verdienste van de regisseur maar zeker ook van de talentvolle scenarist Joseph Stefano.

Maar één van de kenmerken van een Hitchcock film zijn de sterke vertolkingen van de acteurs. Anthony Perkins is geweldig, en ik begrijp niet dat hij in dat Norman Bates karakter is gebleven in al die waardeloze sequels. In ieder geval was hij de geschikte man om deze rol te vertolken. In tegenstelling tot het boek waar het hoofdpersonage zwaarlijvig, ouder, slordig en onsympathiek was , heeft Hitchock en Stefano het personage sympathiek, jong, slank en gevoelig gemaakt. Het zal Hitchcock niet ontgaan zijn dat Perkins homoseksueel was en een grotere band had met zijn moeder dan een hetero acteur. En het werkt. Je bent als kijker aangetrokken door het intrigerende personage met zijn broze stem. Je leeft met hem mee, je hebt zelfs medelijden met hem, en bij momenten voel je trouwens dat er mogelijks een relatie zou kunnen bloeien met Marion. Bijgevolg is de film op de eerste plaats een tragedie en daarna een horrorfilm.

Wat de meeste mensen is bijgebleven is uiteraard die fameuze douchescène, die werd opgenomen in 7 lange dagen met ongeveer 70 camera standpunten. Wat weinigen weten is dat deze scène eigenlijk werd gefilmd zonder Anthony Perkins en dat er ook voor de meeste shots beroep werd gedaan op een naakte body double (ook al krijg je geen edele delen te zien, enkel maar een hint van een halve borst, en dit omwille van de strenge censuur regels). Het storyboard voor deze scène werd getekend door Saul Bass, die op incorrecte wijze het gerucht deed verspreiden dat hij de fameuze scène geregisseerd zou hebben. Maar dat was dus niet het geval. Hitchcock had Saul de opdracht gegeven verschillende standpunten uit te tekenen, en Hitchock heeft de scène dan ook op de set geregisseerd. Wat ook zo bijzonder was aan deze scène – en hiervoor moet je je i de geest plaatsen van een publiek in de jaren 60 – was dat de hoofdactrice in het begin van de film op de meest gruwelijke wijze werd vermoord. De kijker moest nu plots een ander personage volgen, Norman Bates, en later werd een nieuwe actrice geïntroduceerd, de zus van Marion, Lila Crane (Vera Miles)

De film was grensverleggend in een periode waar horror eigenlijk iets was uit een ver verleden (cf. Frankenstein, Dracula,…). Het shock-element in de film is met de tijd iets minder choquerend, maar de manipulatieve verhaal-techniek en de vertolkingen blijven meesterlijk. Het is een film die menig andere thrillers en horrorfilms heeft geïnspireerd (Raging Bull, Jaws, Cape Fear, Halloween, Dressed to Kill, …) en trouwens een nieuw filmgenre in leven riep, met name de slasher film. Maar deze film overstijgt uiteraard het slasher-genre, overstijgt zelfs het horror genre of de zwarte komedie. Het is een monument van de cinema die elke echte filmliefhebber meermaals gezien moet hebben.