The Bourne Ultimatum (2007) **** Blu-ray review

Wat de Bourne films zo goed maakt is dat het een uitstekende balans weet te vinden tussen een Hollywood blockbuster en een independent filmproductie. Uiteraard wordt de franchise met zijn immens succes steeds minder independent. Maar toch weet regisseur Paul Greengrass zijn inspiratie te halen uit klassiekers als The French Connection (1971) en The Battle of Algiers (1966), en mengt dit op efficiënte manier met hedendaagse actie. Deze Bourne film gaat over angst en paranoia, en probeert minder dan een doorsnee James Bond film de formule achterna te zitten.

Maar, het moet gezegd worden, is de productie gezegend door een talentvolle crew, op gebied van scenario (Tony Gilroy, Scott Z. Burns en George Nolfi) als op gebied van fotografie (Oliver Wood), muziek (John Powell), montage (Christopher Rouse) en stunt coördinatie (Dan Bradley). The Bourne Ultimatum (2007) is onversneden escapisme met een beetje substantie maar zo grandioos gecomponeerd dat het nog lange tijd zal blijven nazinderen.

Korte inhoud: De film begint meteen na de autoachtervolging in Moskou vlak voor het einde van The Bourne Supremacy (2004), met een gewonde Jason Bourne (Matt Damon) die de politie van Moskou probeert te ontwijken. Zes weken later reist Bourne naar Parijs. Onderweg leest hij in een artikel in The Guardian waarin journalist Simon Ross (Paddy Considine) hem omschrijft als een CIA-agent. Bourne besluit Ross uit te nodigen op Station Waterloo in Londen. Ross blijkt echter zonder het te weten onder toezicht te staan van de CIA omdat hij in een telefoongesprek met zijn editor het woord “Blackbriar” noemde, waardoor de CIA gewaarschuwd wordt. Plaatsvervangend directeur Pamela Landy (Joan Allen) wordt gevraagd om mee te helpen met het vangen van Bourne. Bourne zelf wil weten wat Blackbriar is en zo komt hij in het visier van Noah Vossen (David Strathairn), die hoofd was van de topgeheime Operatie Blackbriar.

Bourne kan je eigenlijk beter vergelijken met de Die Hard franchise, meer dan met de Bond franchise. Het zijn films die harde actie-sequenties brengen waar de slagen niet worden ingehouden en waar de cgi op de achtergrond komt en enkel gebruikt wanneer alle andere opties zijn opgebruikt. Maar de actie is niet het hoofddoel, maar slechts een middel om de karakters gestalte te geven. De macho-achtieheld wordt vervangen door een intelligente en berekende man met een hart en ziel. Een moreel karakter met een gevoel van verlies. En dit zorgt meteen voor een grotere identificatie met het personage. Dit is trouwens ook de reden waarom het personage iets relevanter aanvoelt dan vele andere actie-helden.

Matt Damon speelt Bourne opnieuw met perfectie. Bourne wil geen moordmachine zijn, maar hij wordt in een spiraal van geweld gezogen en moet zich noodgedwongen verdedigen. Het moment waar Bourne zijn tegenstander Desh (Joey Ansah) vermoord in de badkamer is zo een scène waar je ziet dat Bourne zo snel mogelijk van dit leventje af wil. In tegenstelling tot een James Bond is er geen genot in zijn tegenstander te vermoorden en dus ook geen grappige one-liner op het einde. Maar ook de andere vertolkingen in de film zijn van hoog niveau. David Strathairn is perfect gecast als de slechterik die Bourne wil klissen. Hij is diegene die intellectueel in staat is om met Bourne een partijtje schaken. Joan Allen en Julia Stiles brengen dan enige vrouwelijke zachtmoedigheid in deze harde wereld. Eigenaardig genoeg zijn er geen femmes fatales te bespeuren in de gehele trilogie. Een zoveelste tegenstelling met de 007 franchise.

Het uiterst complex verhaal wordt tot zijn puurste (en misschien ook wel meest ‘simpele’) vorm herleid, en dat zorgt meteen voor het hoge adrenaline gehalte. En waarbij een doorsnee actiefilm gewoon door de mand zou vallen en vervallen in een soort B-actie thriller-verhaal, blijft deze prent gewoon fascinerend tot op het eind. Je zit bijna geen minuut stil. De film begint met actie en eindigt ermee. Tussenin is er wel ruimte voor wat emotionele intermezzo’s met Nicky Parsons (Julia Stiles), maar deze momenten duren vaak niet lang. De kinetische energie in deze prent blijft vrijwel constant. En dit in tegenstelling tot de eerste film waar iets meer emotionaliteit in zat met vriendin Marie (Franka Potente). Maar uiteraard steekt in Ultimatum heel wat drama in, maar deze zit voornamelijk in de confrontatie met zijn verleden. Bourne is op zoek naar zijn eigen identiteit en in deze prent kan hij de eindjes eindelijk aan elkaar knopen. Alle elementen van Bourne’s verleden en heden komen samen in een ultieme confrontatie. En deze climax met Dr. Albert Hirsch, de man die van David Webb de moordmachine Jason Bourne heeft gemaakt, (Albert Finney) wordt op schitterende wijze gecomponeerd met een briljante montage. Een montage die eindigt met Jason Bourne in het water, dezelfde plaats waar de Bourne franchise mee begon. Alles komt in deze prent full circle zoals we dat noemen.

© Universal Pictures International

Als je de Trilogy Meter bekijkt zie je meteen dat er heel weinig trilogies zijn die hun kwaliteit op peil kunnen houden. De Bourne films doen dit wel. Het zijn drie uitstekende thrillers waarbij het laatste deel werkelijk de kers op de taart is, qua energie en qua actie en qua verhaal. Ik heb soms moeite met de ietwat overdreven camera-bewegingen in Supremacy, maar het is een stijl die na verloop van tijd eigen wordt aan de Bourne-films en die perfect samenlopen met de ingenieuze achtervolgings- en gevechts-mise-en-scenes. Paul Greengrass heeft Robert Ludlum boeken gelezen maar heeft toch zijn eigen Bourne geschapen en zijn creatie is om van te smullen. Twee scènes zullen op het netvlies blijven hangen, de scene in het Waterloo station en de achtervolging op de daken van Tangier. De film kreeg 3 Academy Award nominaties (beste montage, beste klank en beste klankmix) die hij alledrie verzilverde in Oscars. Kortom, er bestaat geen betere entertainment als deze Bourne Ultimatum.