De Césars zijn de nationale filmawards in Frankrijk waar de filmmakers elkaar werk wat in de verf zetten. Normaal wordt er niet zoveel gepraat over het gebeuren tot dit weekend waarin Roman Polanski niet alleen verschillende keren werd genomineerd voor zijn film J’accuse (2019) over het Dreyfus-schandaal, maar wint hij ook de prijs van de Beste Regisseur. Iets wat door actrice Adele Haenel – zelf slachtoffer van misbruik door een regisseur – in het verkeerde keelgat schoot en postuum de zaal verliet. Polanski zelfs en de gehele filmploeg waren niet aanwezig op de ceremonie.
In 1977 zou hij de 13-jarige Samantha Geimer hebben gedrogeerd en verkracht – in het huis van Jack Nicholson nota bene – toen hij zelf 43 was. Nicholson zelf was op skiverlof in Colorando. Zijn toenmalige vriendin Anjelica Huston zou net uit het huis geweest zijn. Huston vond de situatie ongepast en klopte op de deur maar Roman zei dat ze bezig waren met een fotoshoot (foto’s van Samantha gemaakt door Polanski 1, 2). Ze heeft dan niet meer aangedrongen. Het meisje zei verschillende keren “nee”, en wist niet wat haar overkwam. Ze wou geen scène maken en hoopte dat de betastingen snel gedaan zouden zijn, maar Polanski ging nog een stap verder. Het meisje was ondertussen onder invloed van champagne en de slaapverwekkende quaaludes. Polanski verkrachtige het meisje oraal, vaginaal en anaal. Het meisje heeft altijd volgehouden dat het niet met haar toestemming was, de regisseur beweerde het tegenovergestelde.
De advocaat van Geimer wou haar gezien de jonge leeftijd beschermen van een proces en regelde een een gerechtelijk strafverminderings akkoord wat Polanski aanvaardde, en, volgens de voorwaarden van de overeenkomst, werden de vijf initiële aanklachten (1. Verkrachting door drugsgebruik, 2. perverse manipulatie 3. sodomie 4. onzedelijk en wulps handelen op een kind jonger dan veertien en 5. het drogeren van een minderjarige) afgewezen. In plaats daarvan pleitte Polanski schuldig aan de mindere beschuldiging van het ‘aangaan van onwettige geslachtsgemeenschap met een minderjarige’. Het zou hel hooguit een een maand en een paar weken in voorhechtenis (of zelfs probatie) gekost hebben, maar de District Rechter had foto’s te zien gekregen van Polanski op de Oktoberfeesten in 1977 ook al in intiem gezelschap met een minderjarige, en wou de bevolking toch beschermen van Polanski. En dus zou de straf wel eens omgezet kunnen worden in effectieve celstraf en uitzetting uit de States. Polanski wou het risico niet lopen en koos voor het hazenpad, eerst naar het Verenigd Koninkrijk en later naar Frankrijk. De States hadden aan Frankrijk zijn uitlevering gevraagd maar deze werd geweigerd.
Sindsdien duiken met de regelmaat van een klok nieuwe beschuldigingen op. Daarbij kwam recent de aanklacht van actrice Valentine Monnier, die door de Pools-Franse regisseur in 1975 niet alleen verkracht, maar ook geslagen zou zijn. En Polanski neemt dan de rol van slachtoffer over en spreekt van een heksenjacht. Polanski heeft ondertussen wel een serieuze schadevergoeding betaald aan het meisje (vermoedelijk rond de 600’000 dollar), en in 2003 heeft Samantha vrede genomen met datgene wat was gebeurd en wenste dat Polanski naar de States zou terugkeren.
foto door Guy Ferrandis van Roman Polanski © Gaumont
Mijn probleem met deze affaire is dat ik maar niet kan begrijpen waarom Polanski zijn “kleine straf” niet heeft uitgezeten. Ook al was het een hoertje die geld vroeg voor een seksuele daad, het blijft een minderjarige en daar stopt elke discussie. Je hebt de daad toegegeven, dan moet je de straf ook aanvaarden. En zolang je de straf ontloopt zal je gezien worden als een misdadiger, en zeker nu in tijden van #MeToo waarin mensen gelyncht worden omdat ze iets ongepast op Twitter hebben geschreven. Hij is een talentvol filmmaker, en hij heeft al heel wat gruwel in zijn leven meegemaakt, het is pijnlijk om vandaag in 2020 nog steeds diezelfde affaire te zien opduiken. Wat betreft de Césars, het zijn een bende hypocrieten die de film hebben genomineerd. Je kan niet met de vinger wijzen naar Harvey Weinstein en de ogen sluiten voor Polanski.
Seksueel misbruik moet bestraft worden, en éénmaal de straf is uitgezeten, dan kan er een periode van herstel en vergiffenis komen. Maar eerst moet je jouw schuld erkennen. Weinstein vindt dat hij niks heeft misdaan en ook Polanski heeft al zijn daad geminimaliseerd in verschillende interviews. “Iedereen wil nu eenmaal seks met jonge meisjes” gaf hij toe als verdediging. Met alle respect voor het talent die aan deze film heeft gewerkt, maar je moet consequent blijven. Over Michael Jackson zijn er geruchten maar hij werd nooit schuldig bevonden, Polanski heeft de feiten toegegeven en is gaan lopen (ook al was hij technisch dan op vrije voeten). En een schadevergoeding betalen volstaat in geen geval bij een verkrachtingszaak en al zeker niet één met een minderjarige, ook al vergeeft het slachtoffer na jaren het misbruik. Had hij zijn straf moeten uitzitten en indien er geen nieuwe feiten voor de rechtbank komen, mag hij van mijn part zijn prijs gaan ontvangen. Vandaag was de nominatie misschien voor een stuk misplaatst, alsook de nominatie en award voor The Pianist (2002) – wat ik overigens een schitterende film vind. Filmmakers willen ons altijd de les spellen wanneer ze een speech afsteken bij het winnen van een award. Het zijn grote moraalridders. Wel, wanneer ze een fout begaan zou het hen sieren dat ze een juiste straf aanvaarden.
Los van dit alles, de film is er en ik ben tegen boycots en online lynchpartijen. Ik geloof trouwens niks van al die andere beschuldigingen van verkrachting waarmee de regisseur opgezadeld wordt. Trouwens, J’accuse gaat over de controversiële zaak rond Alfred Dreyfus, een Joods-Franse officier die in 1894 ten onrechte werd beschuldigd van verraad. Zijn vrijspraak kwam pas nadat schrijver Émile Zola voor hem de verdediging opnam met een vlammend betoog op de voorpagina van een krant, onder de kop “J’accuse…!” (‘Ik klaag aan’). Antisemitisme en veroordeling door de publieke opinie: Polanski’s film is gewoon brandend actueel. De film kwam bij ons uit op 13 November 2019, en zal binnenkort wel op Blu-ray verschijnen.
Mensen die anoniem stemmen, hetzij voor Brexit hetzij voor een extreem populistische partij of hetzij voor een stem aan een controversiële filmmaker zouden wel eens een stem veranderen indien ze dit in publiek moeten verantwoorden. Het is met veel zaken zo. Ik heb J’accuse vorig jaar gezien, het is een ‘ok’ film maar is verre van het niveau van The Pianist. Als deze film wint zegt dat vooral iets over de magere kwaliteit van de andere films in de selectie zou ik durven zeggen.