The Godfather Part III (1990) ** Blu-ray recensie

Na het zien van het verschrikkelijke Megalopolis (2024) van Francis Ford Coppola moest ik toch even terugkomen naar zijn The Godfather Part III (1990), wat voor mij nog steeds één van de meest pijnlijke sequels is in de filmgeschiedenis, zelfs erger dan Joker: Folie à Deux (2024). The Godfather Part II (1974) is één van de weinige 5 sterren films op De FilmBlog en dit opvolgen met deze troep was hartverscheurend. Ik heb mij gedwongen de film terug te zien en een poging ondernomen om toch een evenwichtige review te schrijven. Geen gemakkelijke klus.

© Paramount Pictures

Korte inhoud: Het is 1979, ongeveer 22 jaar na de gebeurtenissen van The Godfather II. Voor Michael Corleone (Al Pacino) is de stap naar legitimiteit voltooid: de misdaadbusiness in New York is overgedragen aan Joey Zasa (Joe Mantegna) en alle elementen van het zakenimperium van Corleone zijn legale, niet-criminele ondernemingen. Michael, die bijna 60 is, denkt nu na over zijn nalatenschap en zijn band met zijn ex-vrouw Kay (Diane Keaton) en zijn zus Connie (Talia Shire). Zijn liefdadigheidsinstelling, gerund door zijn dochter Mary (Sofia Coppola), heeft zojuist 100 miljoen dollar aan de katholieke kerk overhandigd. Michael is ook van plan een groot aandeel te kopen in International Immobiliari, een door het Vaticaan gerund vastgoedbedrijf onder controle van invloedrijke heren zoals Aartsbisschop Gilday (Donal Donnelly), Kardinaal Lamberto (Raf Vallone) en de voorzitter van de raad van International Immobiliari, de maffiabaas Don Licio Lucchesi (Vittorio Duse). De zaken zijn vredig en stabiel, maar dan begint Vincent Mancini (Andy Garcia), de buitenechtelijke zoon van Sonny Corleone, een vete met Joey Zasa. Dit heeft verstrekkende, dodelijke gevolgen, waaronder voor Michaels deal met het Vaticaan alsook een vermoedelijk conflict met maffia-baas Don Altobello (Eli Wallach).

The Godfather Part III is misschien wel één van de meest besproken films in de geschiedenis van de cinema, maar niet om de redenen die je zou verwachten. De film geregisseerd door Francis Ford Coppola, had de zware taak om op te volgen wat velen als een van de beste filmduo’s ooit beschouwen: The Godfather en The Godfather Part II. Deze twee films zijn bij momenten zelfs moeilijk uit mekaar te houden, zo sterk zijn ze gelinkt in toon en stijl. Waar die eerste twee films epische vertellingen zijn van misdaad, loyaliteit, verraad en familie, voelde deel drie als een aanvulling die, hoewel ambitieus, uiteindelijk tekortschiet op zovele vlakken. Coppola heeft niet alleen twee van de meest opmerkelijke misdaadfilms gemaakt maar tevens ook één van de meest aangrijpende oorlogsfilms, maar diezelfde mens is ook in staat om tegen beter weten in in volle snelheid tegen een muur te rijden. Het is ondertussen meer dan 30 jaar geleden sinds dat deel III is uitgekomen en ik verwacht niet dat deze film ooit verheven zal worden als een onderschat en miskend kunstwerk (zoals een handvol dat zouden zeggen over Joker 2 of Megalopolis). En de reden hiervoor is niet Sofia Coppola, waar ik later nog op terug zal komen, maar wel degelijk het script van Francis. Coppola en schrijver Mario Puzo hadden geprobeerd een verhaal neer te zetten dat zowel afsluitend als een soort introspectie was. De kern van de film draait om Michael Corleone, die verlossing zoekt voor zijn verleden en probeert zijn familie uit de misdaadwereld te halen. Hoewel dit concept fascinerend klinkt, voelt de uitvoering heel rommelig en uiterst onwaarschijnlijk aan.

Waar de eerste twee films uitblinken door hun strakke en doordachte vertelstructuur, verliest The Godfather Part III zichzelf regelmatig in onnodige neven-plots en dramatische wendingen die niet altijd even sterk zijn onderbouwd. Een voorbeeld hiervan is de verhaallijn rondom het Vaticaan, waarin Michael’s poging om zijn ziel te zuiveren door te investeren in het Internationale Immobiliënfonds (I.M.I.) wordt verbonden aan corruptie binnen de kerkelijke hiërarchie via het karakter van Don Licio Lucchesi. Hoewel dit thema op zich interessant is, lijkt de verhaallijn onnodig ingewikkeld en leidt het de aandacht af van de echte kern: de interne strijd van Michael. De complexiteit voelt kunstmatig en wekt soms de indruk dat Coppola en Puzo te hard hun best doen om morele diepgang toe te voegen die uiteindelijk niet goed landt en ons zelfs afleidt van de kern van het verhaal. Het kloppende hart van het verhaal is de driehoeksverhouding tussen Michael, zijn dochter Mary en zijn opvolger Vincent. De interne dynamiek tussen die personages zou op papier de essentie van deze tragedie moeten zijn, maar spijtig genoeg kunnen zowel Mary als Vincent niet overtuigen omdat ze (1) te weinig relevante scenes hebben (2) quasi geen pertinente dialogen en (3) ook nog eens verschrikkelijk geregisseerd werden. Ik herinner mij dat toen de film uitkwam velen de vinger wezen naar het gebrekkige acteertalent van Sofia – en ja, ze is geen actrice en zal dat ook nooit worden. Maar de fout ligt niet bij haar, wel bij haar vader. ***spoiler*** En de kogel die Mary treft in de film in plaats van Michael, is eigenlijk sprekend voor de blamage die zij over zich heen heeft gekregen in het echte leven in plaats van haar vader de regisseur. ***end spoiler***

Het probleem met de casting van de dochter van Coppola is het resultaat van Winona Ryder die op het laatste moment heeft moeten afhaken wegens oververmoeidheid. Coppola is gekend om zijn familie te casten in zijn films, het maakt deel uit van zijn filmmagie en vaak werkt het ook. Maar hier heeft hij een wel heel grote verantwoordelijkheid gegeven aan een 18-jarig meisje die eigenlijk nog maar weinig acteerervaring had en zelfs nog niet wist of ze actrice wilde worden. Het feit dat ook Madonna en Julia Roberts in de running waren voor de rol van Mary doet me vermoeden dat Francis eigenlijk nog niet goed wist hoe Mary die cruciale rol zou moeten belichamen. Paramount heeft zitten smeken voor een andere actrice dan zijn dochter die met haar leeftijd, timide uiterlijk en monotone stemgeluid misschien niet de perfecte match is voor Andy Gardia, en ook de cast van talentvolle acteurs had zijn bedenkingen, om nog maar te zwijgen over het feit dat deze 18-jarige plots een vrijscène zou moeten spelen met haar 35 jarige co-acteur Andy Garcia – voor de ogen van haar regisserende vader nota bene. Deze koppigheid om niet in te zien dat hij misschien een verkeerde keuze heeft gemaakt kenmerkt Francis en heeft hem zowel meesterwerken als pijnlijke flops opgeleverd. De on-screen relatie tussen Mary en Vincent werkte van geen kanten. Je voelde als kijker dat het meisje niet op haar gemak was en er was NUL chemie tussen beiden. Bij momenten had je meer het gevoel dat hij haar vader kon spelen. Het rechtstreekse gevolg was de vrij steriele en emotieloze vertolking van Sofia die niet wist hoe ze haar karakter vorm kon geven, ook al draaide veel van de film rond haar karakter. Al wat Michael deed was voor haar en de verantwoordelijkheid die Vincent kreeg moest van die aard zijn dat hij zijn liefde voor de dochter van Michael abrupt zou moeten eindigen, hoe pijnlijk dit ook was. Maar die pijn was er niet, want voor het publiek was hun relatie niet meer dan een betekenisloze flirt.

© Paramount Pictures

Maar Andy Garcia wist ook niet hoe hij zijn personage vorm kon geven. De bedoeling op papier was om een tweede Sonny Corleone (James Caan) te maken, al even geestdriftig als roekeloos. In de film speelt hij zelfs letterlijk de zoon van Sonny. Maar het probleem was dat het aan alle kanten wrong om hem aan te duiden als opvolger. Het druist in tegen alle wijsheid en karakteristieken van Michael Corleone uit de vorige films. Waarom zou hij in godsnaam Vincent gaan klaarstomen om de familiezaken over te nemen? Terwijl de film verzeilt in het Vaticaan missen we scenes die Vincent laten zien als iemand die luistert en het vertrouwen kan winnen van Michael. We krijgen scenes te zien waarin hij zich als een gewetenloze macho gedraagt in het bijzijn van een vrouw genaamd Grace (Bridget Fonda) of in een achtervolging te paard of nog als bodyguard van Michael tijdens een absurde helicopter-raid. Maar op het einde van de rit is en blijft hij in het beste geval een handlanger. En zijn lederen jas inruilen voor een Armani kostuum verandert hier niks aan.

Al Pacino blijft als Michael Corleone het morele en emotionele centrum van de film, en hij levert wederom een krachtige vertolking met zijn iconisch moment: “Just when I thought I was out, they pull me back in”. De innerlijke onrust die hij uitstraalt, laat het publiek zien hoe hij worstelt met de keuzes die hij in zijn leven heeft gemaakt. We zien hoe Michael gebukt gaat onder de zonden van zijn verleden, wat de vraag oproept of verlossing überhaupt mogelijk is in zijn situatie. Toch mist zijn karakterontwikkeling de verfijning en geleidelijke opbouw die we zagen in de eerste twee films. Het lijkt vaak alsof Michael’s zoektocht naar verlossing pas in dit deel ter sprake komt, terwijl een subtielere evolutie van zijn personage gedurende de trilogie logischer had aangevoeld. We missen gewoon een paar hoofdstukken en de brug tussen Michael uit deel 2 en Michael uit deel 3 lijkt wel heel lang te zijn. De plotselinge verschuiving naar introspectie en boetedoening voelt daarom wat kunstmatig aan. Hoewel The Godfather Part III tracht het verhaal van de Corleone-familie op een meer spirituele manier af te sluiten, slaagt het er niet in om de diepgang en emotionele impact te bereiken die het eerste en tweede deel zo krachtig maakten.

Waar het verhaal en de acteerprestaties inconsistent zijn, faalt The Godfather Part III niet in zijn visuele presentatie. Gordon Willis, de Director of Photography, die ook de eerste twee films tot leven bracht, creëert opnieuw een adembenemende wereld die de decadentie en duisternis van de Corleone-familie benadrukt. Elk shot is zorgvuldig opgebouwd, met warme tinten en schaduwen die de melancholische ondertoon van de film versterken. En ja, ook al leidt het gehele Vaticaan gedoe ons af van de kern van de film, is het wel beeldig in beeld gezet, inclusief de vele moordscènes.

Coppola’s regie is even gepassioneerd als altijd. Hij neemt de tijd om scènes te laten ademen en creëert momenten van intensiteit, vooral in de opbouw naar het operadeel, waar de climax van de film zich ontvouwt. Het tragische slot, waarin het lot van de Corleone-familie wordt bezegeld, is een uniek moment, maar omwille van bovenstaande problemen was het allemaal een gemiste kans op wat misschien een ultieme apotheose had kunnen worden. De visuele grandeur en Coppola’s oog voor detail zorgen er echter voor dat de film ondanks zijn tekortkomingen cinematografisch indrukwekkend blijft, maar wat koop je ermee. Het is net als Joker 2, briljant in beeld gebracht, maar het maakt geen enkele connectie met zijn publiek. Een film moet een relatie opbouwen met zijn publiek, en ’teleurstelling’ is niet datgene waar je als filmmaker moet naar streven, integendeel.

Nino Rota’s muziek is onlosmakelijk verbonden met de identiteit van The Godfather-trilogie. In deel drie keert het klassieke thema terug, maar er is ook nieuw materiaal dat de tragiek van Michael’s verhaal probeert te benadrukken. Hoewel de muziek bijdraagt aan de melancholie en nostalgie van de film, lijkt het vaak te vertrouwen op eerder werk zonder een duidelijke eigen identiteit te creëren. Dit kan wellicht symbool staan voor de hele film: een poging om op vroegere glorie te teren zonder genoeg vernieuwends toe te voegen.

Kortom, The Godfather Part III is een film die zich bewust is van de erfenis die het draagt, maar er niet in slaagt om die erfenis eer aan te doen. De ambitie van Coppola en Puzo om de Corleone-saga een waardige afsluiting te geven, is duidelijk, maar de uitvoering schiet te vaak tekort. De film bevat prachtige visuele momenten en enkele sterke acteerprestaties, vooral van Pacino en Keaton, maar wordt geplaagd door een onvolmaakt scenario, inconsistente karakterontwikkeling en pijnlijke castingkeuzes. Het voelt voor mij aan als een onwaardig slotakkoord voor wat anders een bijna perfecte trilogie had kunnen zijn. Coppola’s poging om Michael Corleone’s verhaal te verlossen door een nieuwe laag van spirituele diepgang toe te voegen, is ambitieus maar onsamenhangend. Het resultaat is een film die respect verdient voor zijn intentie, maar teleurstelt in zijn uitvoering…een beetje zoals Megalopolis die bij ons EINDELIJK in de bioscoop komt op 11 december 2024.