We hebben 16 jaar moeten wachten na Little Children (2006) alvorens regisseur Todd Field nog eens een film zou regisseren en wat voor één. Tár (2022) is een psychologisch drama over een dirigente met een problematiek verleden die aanvoelt als een verfilming van iemand die echt heeft bestaan. De film lijkt zo authentiek en toch is het fictie geschreven door Field. Het is tevens ook een drama zoals we ze niet zo vaak meer te zien krijgen, en die de toeschouwers niet met de paplepel bediend. Dat Tár flopte is bijzaak want had een relatief klein filmbudget. Ik ben er echter van overtuigd dat deze prent nog lange tijd zal blijven nazinderen en hopelijk krijgen we nog meer van dergelijke films te zien in de toekomst.
Korte inhoud: Na een benijdenswaardige carrière waar maar weinigen van kunnen dromen, staat de beroemde dirigent/componiste Lydia Tár (Cate Blanchett), de eerste vrouwelijke hoofddirigent van de Berliner Philharmoniker, aan de top van haar kunnen. Als dirigent orkestreert Lydia niet alleen, ze manipuleert. Als pionier loopt de gepassioneerde virtuoos voorop in de door mannen gedomineerde klassieke muziekindustrie. Lydia bereidt zich voor op de release van haar memoires terwijl ze werk en gezin combineert met haar vrouw en concertmeester Sharon (Nina Hoss). Ze is ook bereid een van haar belangrijkste uitdagingen aan te gaan: een live-opname van Gustav Mahler’s Symfonie nr. 5. Krachten die zelfs de heerszuchtige maestro niet kan beheersen, breken echter langzaam Lydia’s uitgebreide façade weg en onthullen verontrustende geheimen en de verraderlijke, bijtende aard van macht. Kan de ‘Cancel Culture’ Lydia van haar voetstuk stoten?
Dit is een #MeToo film maar dan wel ene zoals we die nog nooit eerder hebben gezien. Wat er zich precies heeft voltrokken weten we nooit. Er wordt zelfs niet duidelijk vermeld dat Lydia een romantische/toxische relatie heeft gehad met Krista. Het is allemaal geïmpliceerd, maar niets is direct gegeven. Dat is wat ik zo leuk vond aan deze film: het brengt verschillende aanwijzingen naar voor (de spoken van Krista die overal opduiken in hoeken van kamers, de zwarte hond als teken van diepe rouw in een keldergang, de paar woorden in een email tot zelfs het boek die Lydia kreeg van Krista met een duidelijke verwijzing naar de relatie die ze hebben gehad – in het boek dreigde Violet zelfmoord te plegen indien Vita haar zou verlaten) en het laat de kijker de eindjes aan elkaar knopen indien ze zich er willen in verdiepen. We worden overgelaten aan interpretaties en dus kan je de film ook bekijken op verschillende manieren. De ene zal het zien al mensen die hun leven kunnen verder zetten ondanks dat ze gecancelled zijn, anderen zullen net het tegenovergestelde zien en in dit geval de gevolgen van macht onder de loep nemen, en de gevaren. Er zijn tientallen interpretaties mogelijk en dat is ook het knappe van het verhaal, maar de film reduceren tot een #MeToo verhaal zou fout zijn. Tár heeft echter wel zijn inspiratie gehaald in veel van die verhalen, misschien minder in deze van Harvey Weinstein, maar meer in de verhalen waar de artiest zelf zijn eigen ondergang graaft (cf. Kanye West, Woody Allen, Kevin Spacey, …).
Het succes van hun kunst heeft deze kunstenaar verandert in een monster, maar kan je de kunst en de kunstenaar van elkaar loskoppelen en is er ook een loutering mogelijk. Een zuivering van de zonden. Dit lijkt in onze maatschappij enkel mogelijk op persoonlijk niveau, en dus zien we Lydia terugkeren naar haar ouderlijke huis, oude tapes bekijken om zich opnieuw te herbronnen. Los van alles blijft ze kunstenaar en bijgevolg zie je haar de muziek componeren op een game voor een cosplay publiek. Het contrast met het publiek bij een uitvoering van de Berliner Philharmoniker kon nauwelijks groter zijn, maar dat is nu eenmaal het gevolg van haar daden. Het game heet Monster Hunter, wat opnieuw een verwijzing is naar het onderliggende verhaal. Lydia wil in ieder geval haar kunst verder zetten. Kunst is belangrijker dan de kunstenaar geworden. En het zal je niet ontgaan zijn dat Todd de film heeft begonnen met de eindcredits, de kunstenaars op de voorgrond.
En met een klasbak als Cate Blanchett in de hoofdrol kan dit niet anders dan een aangrijpende karakterstudie zijn, want ze speelt haar rol met bijzonder veel nuance. Het is misschien niet haar beste vertolking maar toch één van haar beste wat ik van haar de laatste jaren heb gezien, zeker van het niveau van acteurs als Daniel Day Lewis of Meryl Streep. Het karakter die ze vertolkt worstelt met cognitieve dissonatie en waarbij haar acties in strijd zijn met de waarden die ze uitstraalt of wil uitstralen en paranoia de bovenhand krijgt. Blanchett doet ook haar eigen dirigeren en pianospel, waardoor Field en cameraman Florian Hoffmeister een zekere vrijheid hadden in het camerawerk, zeker voor de sequentieshots waar Field verzot op is. Cate friste zelfs haar Duits op voor de rol.
Naast Cate zien we ook knappe vertolkingen van Noémie Merlant, Sylvia Flote en Mark Strong. De muziek in de film werd verzorgd door Hildur Guðnadóttir, die zelfs in het verhaal vernoemd wordt als een toonaangevend componiste. Tár is verschenen op DVD, Blu-ray en 4k UHD op 17 mei 2023.
Review Tár (2022)
Recensie door Dave op 3 juni 2023
Ik heb weinig begrepen van de film, en moet deze misschien een tweede keer bekijken.