Een paar weken geleden hadden we de uitstekende Netflix docu Rising Phoenix (2020), wel deze week komt de streaming dienst met The Social Dilemma (2020) van Jeff Orlowski die eigenlijk niets nieuws te vertellen heeft over social media en hun drang om ons leven te volgen en bij wijlen ook sturen, maar het confronteert ons met situaties waar we misschien nog nooit zijn bij stil gestaan. En wie weet moeten we misschien iets meer de paranoia van Edward Snowden gaan respecteren. Een jaar geleden was tevens al een gelijkaardige docu met The Great Hack (2019) over het Cambridge Analytica schandaal.
De film onderzoekt de opkomst van sociale media en de schade die deze heeft veroorzaakt aan de samenleving, waarbij de nadruk ligt op de uitbuiting van de gebruikers voor financieel gewin door surveillancekapitalisme en datamining, hoe het ontwerp bedoeld is om een verslaving te voeden, maar ook misbruikt wordt voor politieke doeleinden. De impact op de geestelijke gezondheid (inclusief de geestelijke gezondheid van adolescenten en stijgende zelfmoordcijfers onder tieners) wordt ook in rekening genomen, alsook de rol ervan bij het verspreiden van complottheorieën en het helpen van groepen zoals flat-earthers en blanke supremacisten.
De film bevat interviews met voormalig Google-ontwerpethicus en Center for Humane Technology mede-oprichter Tristan Harris, zijn collega van het Center for Humane Technology mede-oprichter Aza Raskin, Asana mede-oprichter en Facebook’s like-button mede-bedenker Justin Rosenstein, Harvard University professor Shoshana Zuboff, voormalig Pinterest-president Tim Kendall, AI Now directeur beleidsonderzoek Rashida Richardson, Yonder onderzoeksdirecteur Renee DiResta, Stanford University Addiction Medicine Fellowship-programmadirecteur Anna Lembke en virtual reality-pionier Jaron Lanier. De interviews zijn samengevoegd met dramatiseringen met acteurs Skyler Gisondo, Kara Hayward en Vincent Kartheiser, die het verhaal vertellen van de verslaving aan sociale media bij tieners.
De ironie achter dit alles is dat jullie waarschijnlijk nu dit artikel hebben gevonden via social media. Het is een onmisbare tool geworden in ons dagelijks levens en er afstand van nemen is bijna een straf. Het is de wereld waarin we leven, een technologie-gedreven cultuur van onmiddellijke impulsen. The Sociale Dilemma heeft tot doel het gordijn terug te trekken en ons in staat te stellen de technische ontwikkelaars aan het woord te laten en een idee te krijgen van hoe de algoritmen aan de touwtjes trekken en ons leven gaan sturen, relaties gaan kapot rukken of net nieuwe relaties tot stand brengen. Maar het zal ons denkpatroon ook gaan sturen. Iemand die een like heeft gegeven op een extreem-rechtse politieke boodschap zal waarschijnlijk ook wel vinden dat Trump een bekwame president is of dat Kyle Rittenhouse waarschijnlijk wel onschuldig is aan de moord van twee BLM-protesters in Kenosha. En dus zullen de algoritmen jou regelmatig bestoken met nieuws die volledig jouw beeld op de realiteit zullen versterken en bevestigen, en je zo ook verslaafd maken aan Facebook of Twitter. Het uiteindelijke doel is om je aan je telefoon of computer te houden zodat de kans ook groter wordt dat je reclame boodschappen zal bekijken. En vergis je niet. Wanneer je aangeeft dat je nooit een product koopt op social media, ben jij misschien wel het product.
Om het met Matrix terminologie te zeggen, we krijgen een rode pil aangeboden om de wereld van sociale media te zien voor wat het is: een levensechte dystopische Matrix. We worden erop gewezen dat sociale media als technologie en hulpmiddel er niet noodzakelijk is om onze menselijke sterke punten te bespelen, maar wel onze menselijke zwakheden te versterken. Het brengt vaak het ergste in ons naar boven, en dat is ook de bedoeling. Het is een kille analyse maar wanneer je er dieper op ingaat wordt je er echt wel stil van. Een analyse die eigenlijk al als waarschuwing werd gegeven in het Adam & Eva verhaal, want waarom luisteren die twee naar de pratende slang en aten ze van de verboden vrucht? Social media richt zich rechtstreeks op onze aangeboren menselijke zwakheden en inconsistenties met betrekking tot technologie, en herinnert ons eraan hoe zwak we eigenlijk zijn. Zelfs als we weten dat we worden gemanipuleerd – zelfs als de tech-makers ons openlijk vertellen “we gebruiken je om geld voor onszelf te verdienen” – zullen we sociale media blijven gebruiken. Plaats een berichtje op Twitter of Facebook en zoek bevestiging via de likes van anderen. De profetische boodschap van The Social Dilemma heeft zowel iets alarmerend als iets hopeloos: we moeten de manier waarop sociale media functioneren veranderen, maar we hebben misschien niet de wilskracht of aandacht om dat ook daadwerkelijk te doen.
The Social Dilemma is vanaf 9 september 2020 te zien op Netflix.
Review The Social Dilemma (2020)
Recensie door Alexander op 19 september 2020
