Ik had gehoopt op een film maar een documentaire is misschien nog beter om een kijkje te nemen achter de schermen van het consulaat van Saudi-Arabië in Istanbul. Uiteraard gaan we niet alle antwoorden krijgen maar de maker van The Dissident (2020) is niemand minder dan Oscar-winnaar Bryan Fogel, de maker van de wereldbekende doping-documentaire Icarus (2017).
Korte inhoud: Wanneer Washington Post-journalist Jamal Khashoggi in Istanbul verdwijnt, leggen zijn verloofde en dissidenten over de hele wereld de aanwijzingen voor een moord in het Saoedische consulaat in Istanbul bij elkaar en leggen een wereldwijde dekmantel bloot. Khashoggi zou, volgens de hoofdaanklager van Istanbul, gewurgd zij zodra hij het consulaatgebouw binnenkwam, en nadien werd zijn lichaam in stukken was gehakt en verwijderd. Zijn lichaam is mogelijk opgelost in zuur. Zijn laatste woorden vastgelegd op een audio-opname werden gerapporteerd als “Ik kan niet ademen”. Was de Saoedische koninklijke familie op de hoogte en waren ze zelfs de executie aan het volgen, … deze docu gaat tot op het bot.
The Dissident wordt dus een nagelbijtend relaas en adrenaline-pompende thriller die zich afspeelt op de hoogste machtsniveaus in een labyrint van bedrog en misleiding. Khashoggi was een principiële hervormer die probeerde een meer open samenleving te prediken voor zijn vaderland, en het verzet tegen de Saoedische regering heeft hem uiteindelijk zijn leven gekost. De film, die nog geen releasedatum heeft, zal nieuwe bewakingsbeelden bevatten en een bundel aan “vernietigende informatie” die voorheen niet beschikbaar was voor het grote publiek, dus deze affaire zou nog wel eens een staartje kunnen krijgen. Geïnterviewden zijn onder meer Khashoggi’s verloofde Hatice Cengiz; Agnès Callamard, de speciale VN-rapporteur die het onderzoek naar de moord leidde; evenals de Turkse politie en openbare aanklagers, cyberveiligheidsexperts en Omar Abdulaziz, en een jonge Saoedische activist met wie Khashoggi in het geheim samenwerkte.
De docu werd positief onthaald door critici toen de documentaire eerder dit jaar op Sundance FilmFestival in première ging, en werd gezien als een sombere oproep tot actie. Maar wat ik toch vooral lees is dat de documentaire een mooie samenvatting brengt van alle feiten en niet zozeer met nieuwe feiten voor de dag komt. De film lijkt vooral in te gaan op de details van wat er precies is gebeurd en wie de touwtjes in handen had op dat moment. De Saoedische regering heeft haar verhaal al verschillende keren gewijzigd. Aanvankelijk ontkende het de dood en beweerde dat Khashoggi het consulaat levend had verlaten. Twee weken later beweerden ze dat hij tijdens een vuistgevecht gewurgd werd in het consulaat. Achttien Saoedi’s werden gearresteerd, waaronder het team van vijftien die waren gestuurd om “hem te confronteren”. Het “vuistgevecht” -verhaal werd tegengesproken op 25 oktober toen de procureur-generaal van Saudi-Arabië zei dat de moord met voorbedachten rade was beraamd. Veel Saoedische critici zijn toen onder verdachte omstandigheden als vermist opgegeven. In september 2019 verklaarde de Saoedische kroonprins Mohammed bin Salman dat hij de verantwoordelijkheid draagt voor de moord op Khashoggi door Saoedische agenten “omdat het gebeurde onder mijn toezicht”. Hij ontkende echter enige voorkennis van het complot te hebben.
Drie maand later in december van 2019 veroordeelde een Saoedische rechtbank vijf functionarissen ter dood en drie anderen tot 24 jaar gevangenisstraf. Lynn Maalouf, directeur Midden-Oostenonderzoek van Amnesty International, verklaarde dat het vonnis van Saoedi-Arabië tegen de functionarissen een “whitewash” was. In een vrijgegeven verklaring zei ze: “Het proces is gesloten voor het publiek en voor onafhankelijke waarnemers … het vonnis houdt geen rekening met de betrokkenheid van de Saoedische autoriteiten.” Op 22 mei 2020 gaven Khashoggi’s kinderen gratie aan de vijf, wat betekent dat ze eerder zullen worden vrijgelaten dan geëxecuteerd. Vorige week, op 7 september 2020 werden acht mensen die betrokken waren bij de moord veroordeeld tot gevangenisstraffen. Hun straffen varieerden van 7 tot 20 jaar. Saudi-Arabië heeft hun namen niet vrijgegeven. Van zodra we weten waar en wanneer deze 2 uur durende docu wordt uitgebracht, brengen we hier een update.
De filmmakers riskeren dus hun leven met deze film … 😮