Ex Machina (2015) ****½ Blu-ray review

Voor een langspeelfilm-debuut heb ik zelden een film gezien die de perfectie benaderd, zowel inhoudelijk als visueel, als deze Ex_Machina (2015), van Alex Garland, scenarist van ondermeer The Beach (2000), Sunshine (2007) en Dredd (2012).

Korte inhoud: Caleb (Domhnall Gleeson), een 24-jarige programmeur die werkzaam is voor het grootste internetbedrijf ter wereld, wint een wedstrijd waarbij hij een week mag doorbrengen in het buitenverblijf van Nathan (Oscar Isaac), de teruggetrokken CEO van het bedrijf. Wanneer Caleb echter aankomt op de afgelegen locatie, ontdekt hij dat hij moet deelnemen aan een vreemd en fascinerend experiment waarin hij te maken krijgt met de eerste echte kunstmatige intelligentie, ondergebracht in het lichaam van een mooi robotmeisje genaamd Ava (Alicia Vikander).

Net zoals Splice (2009) van een paar jaar geleden, lijkt deze prent niet alleen geïnteresseerd in de evolutie van de wetenschap, maar ook in de implicatie op de menselijke relaties. In deze prent krijgen we zelfs een geflipte driehoeksrelatie tussen twee mannen en een robotmeisje, die op haar beurt deze twee mannen gaat manipuleren. Dit is Weird Science (1985) all over again, maar dan van een compleet ander intellectueel niveau. Je zou het kunnen omschrijven als een soort hedendaagse science-fiction versie van Frankenstein.

Het bedrijf van de miljardair heet Bluebook, en lijkt wel een soort Google 2.0 te zijn. En deze vergelijking is nog niet zo ver gezocht gezien Google niet alleen één van de machtigste bedrijven is in de wereld, maar tevens een bedrijf die in het geheim verschillende projecten aan het ontwikkelen is via het Google X bedrijf. In de film gebruikt Nathan niet alleen zijn internet-zoekmachine om Bluebook-ads te plaatsen en zoekacties van mensen bij te houden, hij analyseert hij gedragspatronen, menselijke impulsen en emoties. Via een ingenieus systeem van geheime video-opnames op smartphones, hield hij tevens een databank bij van gelaatsuitdrukkingen die hij gebruikte voor zijn ontwerp van de perfecte Artificial Intelligence. En nu hij in het laatste stadium was van zijn ontwerp wou hij de ultieme Turing Test. Een soort Willy Wonka-achtige wedstrijd. Een test waarin een mens met een AI reageert en wanneer de mens er zeker van is dat hij niet met een AI maar met een ander mens aan het converseren is, heb je een geslaagde test. Maar om echt te weten of Ava bewust is van haar bestaan, heb je meer nodig dan een Turing test.

In de film heeft Caleb geen Blade Runner’s Voight-Kampff machine; een soort opgevoerde leugendetector om kunstmatig leven te detecteren. Dus moet hij de creatie op een intelligente manier benaderen om haar bewustzijn te verifiëren. Maar Ava (de Artificiële versie van de eerste Aardse vrouw Eva) is zo geavanceerd dat zij beter dan wie dan ook emoties kan detecteren bij andere mensen. Komt daar nog bij dat de super alpha-male Nathan haar een seksualiteit gaf, misschien ook een manier om de test te vertroebelen. Maar verleiding werd nu ook één van Ava’s troeven. En steeds meer lijkt het erop dat niet Ava maar wel Caleb getest wordt. In de kamer waar hij Ava bestudeerd zit hij in een glazen kooi in plaats van Ava.

© Universal Pictures Home Entertainment

Maar de moraliteit van het verhaal draait rond de vraag waar de grens ligt tussen een mens en een perfecte AI, en hier komen we terug op het Frankenstein thema waarin Victor even de rol van God overnam en een levend wezen creëerde en dat levend wezen ook een bestaansrecht kreeg. Caleb is zo onder de indruk van Nathan’s creatie dat hij hem als een bedreiging begint te zien voor het voortbestaan van Ava. Maar daar waar Frankenstein geen echt denkvermogen had, hebben we hier een super intelligent wezen, die misschien wel haar eigen strategie heeft om te overleven.

Gezien de vele visuele effecten en de knappe moderne decors, is het opmerkelijk dat deze prent slechts 20 miljoen dollar heeft gekost. Het knappe aan het decor is dat het bestaat uit twee delen, enerzijds de bovenverdieping met grote ramen die uitgeven op de weidse natuur (met prachtige berglandschappen uit Noorwegen) en anderzijds de kelderverdieping. Een strakke, hotel-achtig gangencomplex met claustrofobische kamers. Het ligt valt er regelmatig uit, en dat zorgt er voor dat alle deuren vergrendeld worden en we een rood veiligheidslicht krijgen. Een bijzonder efficiënt decor die wel van een hedendaagse Hitchcock had kunnen komen. Ook de fotografie van Rob Hardy laat geen steken vallen. Veel van de shots zou je meteen kunnen inkaderen.

© Universal Pictures Home Entertainment

We hebben hier slechts te maken met 3 hoofdacteurs en een Japanse dienstmeisje Kyoko gespeeld door Sonoya Mizuno. Het acteerwerk is in ieder geval van een hoogstaand en geraffineerd niveau. Alles zit in kleine nuances, in blikken, een tilt met het hoofd. De intrige in deze film wordt ook nog eens versterkt door de knappe muziek van Geoff Barrow en Ben Salisbury. In het midden van de film zit er ook een leuk intermezzo waarin Nathan en Kyoko een kleine dans-act opvoeren op muziek van Get Down Saturday Night van Oliver Cheatham. Ex_Machina is een intelligente en gepolijst science-fiction thriller waar je urenlang kan over discussiëren.

De DVD en Blu-ray van Ex_Machina komt op 23 september uit. Mijn enige teleurstelling is dat we er geen audio-commentaar op vinden van de regisseur en de making of filmpjes eigenlijk wel wat kort zijn. Ik had heel wat meer willen zien van de manier hoe deze film werd opgenomen. Maar ik begrijp dat de makers ook niet al teveel van het mysterie willen onthullen. In ieder geval is het een film die niet mag ontbreken aan jullie filmcollectie. De volgende film van Garland zou het Halo project kunnen zijn die al meer dan 10 jaar in ontwikkeling zit. Ik mag het in ieder geval hopen.