Voor zover ik me het kon herinneren bestond het tax shelter systeem erin om een btw voordeel te gunnen aan personen en bedrijven die investeren in films, en dit met als doel het investeringsklimaat in de Belgische audiovisuele sector te verbeteren en te stimuleren. In ons land konden investeerders sinds januari 2003 genieten van een belastingvrijstelling van 150% voor het bedrag dat door hen werd besteed aan Belgisch audiovisueel werk.
Er waren ook strikte voorwaarden, zoals de betrokkenheid van Belgische productiehuizen, de investering mocht niet meer zijn dan 50% van de totale kost en moest zich toespitsen op Belgische productie- en exploitatie-uitgaven. Nergens was er sprake van een extra rendement die investeerders konden krijgen. De impact van de tax shelter bleef in ieder geval niet beperkt tot producties van eigen bodem; België groeide erdoor uit tot een hotspot van coproducties van films en dat ging in Hollywood (en elders) niet ongemerkt voorbij. Producenten beseffen er maar al te goed dat de tax shelter voor hen een godsgeschenk is. Nu blijkt dat bepaalde bedrijven hier een loopje hebben genomen met een anders uitstekend financierings-mechanisme, met een miljoenen-fiasco tot gevolg. Bedrijven als Fortis, Corsan, uMedia en Scope kwamen al eerder in de spotlight wanneer het over tax shelter rendementen ging.
Volgens de krant De Tijd zouden bepaalde taxshelterbedrijven tientallen miljoen ophalen bij investeerders door hen 16 procent rendement te beloven. Maar het is een piramidespel waarbij de winsten niet echt zijn en worden uitbetaald met geld van nieuwe projecten. Er is ook sprake van artificiële omzetten, met nepvergoedingen van eigen satellietbedrijven.
“Dat is de onbekende schaduwzijde van de taxshelterbusiness waarin ik werk”, getuigde een insider in de krant. “Vergelijk de taxshelterprojecten gerust met de CDO’s, de ondoorzichtige financiële producten die mee aan de basis lagen van de financiële crisis. Als investeerders niet meer begrijpen waar ze geld in steken, loeren de misbruiken om de hoek. Zoals elk piramidespel duurt het succes maar zo lang tot de zeepbel barst. Tot er geen vers geld meer binnenkomt. En dan zullen honderden investeerders, van dokters tot bekende ondernemers en middelgrote bedrijven, tientallen miljoenen euro’s in rook zien opgaan.”
Minister van Financiën Koen Geens (CD&V) gaat voorstellen de tax shelter bij te sturen. Laten we hopen dat die voorstellen het systeem niet helemaal ontwrichten als gevolg van een paar rotte appels in business-outfits die nul de ballen van film afweten of ook maar iets met de filmproductie te maken hebben. De tax shelter lokte onder meer Nicole Kidman (Grace of Monaco), Jean Dujardin (The Artist, Möbius), Aaron Eckhart (The Expatriate), regisseur Lars von Trier (Nymphomaniac) en projecten zoals de WikiLeaks-film The Fifth Estate, Le Petit Nicolas en Potiche naar België en maakte zowel Erik Van Looys Amerikaanse Loft-remake als Michel Gondry’s Boris Vian-verfilming L’Ecume des Jours en Abdellatif Kechiche’s Gouden Palm-winnaar La Vie d’Adèle mogelijk. Het magazine De Wereld Morgen maakte hierover al een uitgebreide analyse rond het fenomeen van de tax shelter.