The Experiment (2010) ** Blu-ray review

The Experiment (2010) is de Amerikaanse remake van de Duitse film Das Experiment (2001) van Oliver Hirschbiegel. En daarmee is zowat het belangrijkste gezegd, want hoewel The Experiment op zich geen slechte film is, blijft natuurlijk de vraag waarom Amerikanen absoluut uitstekende buitenlandse films moeten herkauwen voor hun eigen markt. Dat mochten onlangs ook het Zweedse Låt den rätte komma in of het Oostenrijkse Funny Games nog ondervinden, en momenteel werkt ook Erik Van Looy natuurlijk aan een vergeamerikaniseerde versie van Loft. Buiten de Engelse taal en enkele bekende koppen in de cast voegt The Experiment dan ook weinig toe aan het origineel.

Korte inhoud: Voor een psychologisch experiment wordt een groep van 26 mannen opgedeeld in bewakers en gevangenen. Ze worden veertien dagen opgesloten in een afgelegen hangar, met enkele camera’s die hun handelen registreren. Als ze het zo lang kunnen uithouden zonder ongelukken, krijgen ze elk een flinke som bijgeschreven op hun bankrekening (ongeveer 1000 dollar per dag). Maar al na één etmaal begint het experiment te ontsporen en nemen de ‘bewakers’ hun rol iets te serieus. De bewakers deinzen niet terug voor geweld en terreur, en de gevangenen worden psychologisch gekweld en vernederd. Travis, ofwel gevangene nr. 77 (Adrien Brody), neemt het voortouw en onder zijn leiding breekt er een opstand uit.

Beide films zijn gebaseerd op het boek ‘Black Box’ van Mario Giordano die zijn inspiratie haalde uit één van de bekendste experimenten uit de sociale psychologie, namelijk het ‘Stanford gevangenisexperiment’. Professor Philip Zimbardo sloot in 1971 24 jonge mannen op in de kelders van de universiteit van Stanford. Bedoeling was om een gevangenissituatie te creëren en de reacties van de proefpersonen te registreren. Door lottrekking werd bepaald wie er tot de groep van 12 bewakers en wie tot de 12 gevangenen hoorde. Na amper zes van de geplande veertien dagen werd het experiment echter stopgezet, omwille van het gedrag van de bewakers en de stress en angst onder de gevangenen.

Het controversiële experiment leverde niet alleen belangrijke wetenschappelijke inzichten op over o.a. manipulatie, beïnvloeding en gezag, maar dus ook de inspiratie voor een boek en een paar films. En hoewel The Experiment een remake is van Das Experiment vallen er toch een paar belangrijke verschillen te noteren. Ten eerste is de Amerikaanse versie een half uur korter dan de Duitse, maar die laatste is dan weer een pak gewelddadiger, explicieter en, vooral, intenser.

Grootste verschil is echter dat in The Experiment de personages veel minder uitgewerkt worden dan in zijn Duitse variant. Daardoor blijf je grotendeels in het ongewisse over de precieze redenen waarom ze zo fanatiek in hun toegewezen rol vallen en blijven de meeste personages veel te karikaturaal geportretteerd. Dat geldt vooral voor Barris, het personage van Forest Whitaker, waarvan we weten dat hij op 42-jarige leeftijd nog bij zijn moeder woont, maar een dominante moederfiguur kan toch niet alleen de reden zijn waarom hij zich na amper één dag al ontpopt tot de meest sadistische bewaker? Een gemiste kans, zeker in een film die zijn mosterd haalt uit de psychologie.

Het is ook spijtig dat de onderzoekers grotendeels buiten beeld blijven. In tegenstelling tot hun Duitse collega’s beschikken zij in The Experiment over een rood licht dat ze kunnen aanzetten wanneer het te gortig wordt. Het is een soort virtuele aanwezigheid, want verder komen de wetenschappers alleen in beeld aan het begin van de film bij de selectieproeven en de uitleg wat het experiment concreet inhoudt. Het valt overigens maar moeilijk te vatten waarom de onderzoekers zo lang wachten om in te grijpen.

© Dutch FilmWorks (DFW)

Wat wel uitstekend werkt is de wisselwerking tussen Forest Whitaker en Adrien Brody. Zij leren elkaar tijdens de selectieproeven van het experiment kennen en bouwen een zekere kameraadschap op. Deze houdt bij het begin van de proef nog stand wanneer het personage van Whitaker zich geneert om dat van Brody te commanderen, maar algauw neemt het genot van de machtspositie van Barris de overhand op zijn vriendschap met Travis en escaleert hun hele relatie tot een machtspelletje. Het zijn natuurlijk twee Oscarwinnaars die hier tegenover elkaar staan, en dat zie je op het scherm.

The Experiment werd geregisseerd door Paul Scheuring die zijn weg wel kent in het gevangeniswezen, want Scheuring is ook de man achter de televisiereeks “Prison Break”. De regisseur heeft gekozen voor een flitsende stijl die meteen duidelijk wordt in de aanvangsminuten waarin je beelden te zien krijgt van allerlei diersoorten die elkaar niet al te zachtaardig te lijf gaan. Verder stouwt Scheuring zijn prent vol actie en geweld, en een beetje meer subtiliteit had best gemogen.

Kortom, The Experiment is een film over een belangrijk psychologisch experiment, maar gek genoeg zijn de makers erin geslaagd vrijwel alle psychologie uit de film te weren, ten koste van geweld en actie. Dat zal de invloed van Hollywood zijn, maar daardoor voegt de remake helemaal niets toe aan het Duitse origineel. Das Experiment is dan ook een pak beter en veel intenser dan The Experiment.