Antichrist (2009) ***½ Blu-ray review

Laat u niet misleiden of afschrikken door de geruchtenmolen die Antichrist (2009) van Lars Von Trier bestempelt als een ‘schokkende gruwelprent’. De meeste van die geruchten komen van mensen die de film niet gezien hebben. Het is voornamelijk een drama tussen een man en een vrouw, en de expliciete beelden (genitale verminking, de truuk met de slijpsteen) duren nauwelijks 2 minuten op een totale speelduur van 104 minuten. De eerste beste Saw-film presenteert meer gruwel in zijn epiloog, dan in deze gehele Antichrist. Naast Inglourious Basterds (2009), The Hurt Locker (2009), Un Prophète (2009) en District 9 (2009) is Antichrist de enige film die momenteel de prijs van zijn filmticket waard is.

En toch weet Antichrist niet altijd te overtuigen, maar het is zeker wel een prent met aangrijpende vertolkingen, en dit op zich verdient een bezoekje in de bioscoop. De Franse actrice Charlotte Gainsbourg zet hier een dramatische en ontroerende vertolking neer als een moeder die de dood van haar kind nauwelijks kan verwerken en leeft met schuldgevoelens en pijn op de rand van de waanzin. Zij wordt geholpen door haar man, gespeeld door Willem Dafoe, die zelf therapeut is.

Korte inhoud: Terwijl een echtpaar de liefde bedrijft, valt hun kind uit het raam en sterft. De vrouw raakt in een diepe depressie. Haar man, zelf therapeut, wijst de medische behandeling die ze krijgt af en wil haar genezen met rationele praatsessies. De vrouw heeft een diepe maar onbestemde angst die verband lijkt te houden met het woud waar ze eerder aan een historisch onderzoek naar religieus gefundeerd geweld tegen vrouwen werkte. Om haar met die angst te confronteren reist het paar af naar het woud dat de Bijbelse naam Eden draagt.

De film steekt heel academisch in elkaar in die zin dat de ideeën vaak de bovenhand nemen op het echte drama, en dat is mijn voornaamste kritiek op de film. Dat de ideeën in de film een wel heel vrouw-onvriendelijk portret schetsen moet je er maar bij nemen. Lars maakt geen anti-vrouwenfilm, hij zet wel de vrouw op een troon gedurende de ganse film, maar het is wel een wankele troon die naar het einde toe helemaal door elkaar zakt. De vraag die je op het einde kan stellen is wie de ‘antichrist’ incarneert. De heidense vrouw die liever van een orgasme geniet dan haar kind te redden, de therapeut die de angsten weet bloot te leggen en vaak genadeloos in de ziel van de mens snijdt of de natuur die zijn protagonisten meesleurt in Satan’s Church (de kerk van Satan). Uiteindelijk is de vrouw het slachtoffer die met schuldgevoelens leeft in een wereld die heel vrouwonvriendelijk is, maar in plaats van er zich van af te zetten, herdefinieert ze haar positie. En dit gaat vaak gepaard met gevoelens van woede en schuld.

Muzikale begeleiding ontbreekt vrijwel geheel, maar is op de weinige momenten waar dit wel aanwezig is sterk ondersteunend. Alles is geconcentreerd op de beeldtaal, realistisch en soms zeer surrealistisch op zijn Hieronymus Bosch. Op een gegeven moment zien we tussen de struiken een vos die zijn eigen vlees aan het benutten is. Hij kijkt op en zegt: “chaos reigns”. Later zien we een kraai die reïncarneert uit de dodenwereld en vecht voor zijn leven. In bepaalde shots krijgen we ook extreem vertraagde beelden te zien met waterdruppels of vallende eikels, die ons meeslepen in de waanzin van het moment. De dialogen zijn vlijmscherp en vaak heel hard. Op cinematografisch vlak is het technisch uitstekend verzorgd, sublieme veelal monochrome kleuren en fraai camerawerk van de Brit Anthony Dod Mantle (Slumdog Millionaire) versterken de beklemmende sfeer in hoge mate.

© Wild Bunch Benelux

De film is onderverdeeld in verschillende hoofdstukken: Rouw, Pijn, Wanhoop en De Drie Bedelaars (de vos, de kraai en het hert) die waarschijnlijk verwijst naar het gedicht van William Butler Yeats en die misschien wel een mooie handleiding is voor deze Antichrist. Op het einde van de rit zal je ofwel afkerig of enthousiast zijn over de prent, maar geheel onberoerd zal het je toch niet laten. Lard Von Trier is geen doorsnee filmregisseur, maar wel iemand met een geniale en tezelfdertijd knotsgekke geest die met deze film zijn mentale breakdown van zich af wist te schudden. We zijn tevens ook ver weg van de Dogma vormexperimentjes à la Dogville en The Boss of it All. De film, opgedragen aan Andrei Tarkovsky, draait al sinds 16 september 2009 bij ons in de bioscoop.