Defiance (2008) ** Blu-ray review

Alvorens ik iets vertel over de opkomende Defiance (2008) film van Edward Zwick wil ik al de bezoekers van deze filmsite een zalige Kerst toewensen. Skynet is niet meteen het meest blogvriendelijke en vooruitstrevende blogplatvorm, maar ik blijf deze filmblog in ieder geval nog een tijdje in stand houden. En de reden hiervoor zijn de talrijke bezoekers die regelmatig een mailtje sturen of een reactie posten, en dit zowel uit Vlaanderen als uit Nederland. Soms met aanmoedigingen, met bedenkingen, met eigen inzichten of soms omdat ze het vurig oneens zijn met mij. Het zorgt voornamelijk voor pittige en interessante discussies. Jullie dragen in ieder geval bij tot het auteurschap van deze opinieblog, die ondertussen is uitgegroeid tot een heuse databank van filmartikels. Maar nu terug naar ons varkentje.

Er is geen andere show dan de Academy Award Show en elk jaar merken we tot onze grote verbazing dat heel wat potentiële oscar-kandidaten in de maand december in de Amerikaanse zalen draaien. Dit jaar is dat niet anders dan andere jaren. Conventionele wijsheid leert ons dat in die periode ook een nominatieronde bezig is. Je moet als kiezer dan wel blind zijn om die honderden affiches van de film niet in het straatbeeld te zien, juist op het moment je moet kiezen voor de 5 beste films van het jaar. Het is tevens goed om weten dat films die handelen over de tweede wereldoorlog bijzonder worden gesmaakt. Dat leert ons de geschiedenis van de award-show. Maar soms heb je de indruk dat sommige prenten iets teveel proberen om genomineerd te worden, en bij geeft schept dit dan ook een averechts gevoel.

Neem die bijvoorbeeld Defiance. Ik verdenk regisseur Edward Zwick er namelijk van iets teveel zijn films te willen modelleren in de hoop ooit erkend te worden in het rijtje van de Meesters van de Filmkunst. Zijn films Blood Diamond (2006) en The Last Samurai (2003) zijn niet meteen toonbeelden van fijnzinnigheid. Het moraliserende vingertje tussen de explosies en de vechtsequenties is nooit ver weg. De regisseur heeft hoe dan ook bewezen met Glory (1989) dat hij iets te vertellen heeft, maar de laatste jaren heb ik het gevoel dat zijn ambities iets te doorzichtig worden. Dit heeft als gevolg dat zijn films iets te manipulatief beginnen te worden. En bij oorlogsfilms kan zoiets een nare smaak nalaten.

In de film zien we drie Joodse broers ontsnappen uit het door de Nazi’s bezette Polen. Zij vluchten richting Wit-Rusland, waar zij zich aansluiten bij Russische verzetsstrijders en beginnen met het bouwen van een degelijke uitvalsbasis, die als bescherming moet dienen voor hen zelf en voor allen die in gevaar verkeren. Het is een verhaal waar we de joden afzien, in de meest erbarmelijke situatie. Ze lijden aan honger en worden achtervolg door de nazi’s. Maar Edward Zwick is niet meteen geïnteresseerd in authenticiteit en menselijkheid, maar wel in het maken van een blockbuster Oscarfilm. De smaak van een actiefilm over de Holocaust is in ieder geval een heel delicate onderneming. Nochtans heeft Paul Verhoeven geen onaardige verhaal verteld met Zwartboek (2006). Maar het verschil tussen beide films zit hem namelijk in die menselijke trekjes en details die de authenticiteit van een verhaal vergroten.

Maar authenticiteit is niet de grootste zorg van de Amerikaanse regisseur, en dat liep al stroef met de casting van de drie joodse broers van boeren-afkomst die het verzet moeten leiden, gespeeld door de Hollywoodcast Daniel Craig, Liev Schreiber en de jonge Jamie Bell. In de film zien we de James Bond acteur een man een pak slaag verkopen, waarop iemand zegt: “Is hij werkelijk een jood?” De nagel op de kop.

In plaats van een menselijk drama zien we een soort modern Robin Hood verhaaltje die zichtbaar is gemaakt om ons te ontspannen. Maar datgene wat Zwick vertelt klinkt allemaal heel confuus. Onze moderne Robin Hood overvalt in de film een landbouwer die melk draagt naar de nazi’s. Het personage van Craig besteelt hem van de helft van zijn melk terwijl hij zijn wapen richt op het slachtoffer. Maar de landbouwer blijft leven, dus dat is goed, niet? Maar de landbouwer is uiteindelijk niet slechter dan de joden in het bos, want hij wordt zelf onder dwang gehouden door de nazi’s die dreigen zijn ganse familie om te brengen. Uiteindelijk zien we dat de landbouwer de nazi’s heeft geholpen om de joden te vinden, met een actie-achtervolgings-sequentie tot gevolg. Dit heeft dus weinig te maken met het Robin Hood ideaal van ‘stelen van de rijken om dit te geven aan de armen’, maar eerder ‘stelen van de armen om te geven aan diegene die honger lijden’. In de film worden de joodse broers hoe dan ook omgetoverd tot helden, maar ze ontbreken wel de moed om te stelen van de nazi’s. Ze beroven sukkelaars die enkel nog leven omdat ze geen joden zijn. En wanneer één van die zogenaamde “verraders” wordt gedood door een Jood, wil Zwick er zeker van zijn dat niemand hier een traantje voor laat. De scène waarin de familie van die landbouwer wordt vermoord door de nazi’s is er dan ook uitgeknipt, want dit moet een heldenfilm zijn en dit past niet in het plaatje die de regisseur wil verkopen.

PHOTOGRAPHS TO BE USED SOLELY FOR ADVERTISING, PROMOTION, PUBLICITY OR REVIEWS OF THIS SPECIFIC MOTION PICTURE AND TO REMAIN THE PROPERTY OF THE STUDIO. NOT FOR SALE OR REDISTRIBUTION

De joden hebben afgezien tijdens de 2de wereldoorlog, dat ontkent geen enkel weldenkend mens. Maar om nu een actiefilm te verzinnen met de joden als vrijheidsstrijders in een Robin Hood context vind ik toch een beetje bedenkelijk. Toch zeker met deze verhaalelementen. Het probleem is dat als je een film wil maken over de Holocaust, je dit niet kan doen met het verstand op nul. De situatie was iets complexer dan datgene wat hier verfilmd wordt. Onze hoofdpersonages zijn niet zoals Oskar Schindler uit Schindler’s List (1993) – tevens een Oscarfilm die in december is uitgebracht – waar hij niet alleen een gok-, drank- en vrouwenverslaving had, maar ook nog als een (bij momenten) gewetenloze profiteur werd aanzien.

Alle menselijkheid in deze prent werd vervangen door al te evidente build-up’s zonder dat er gevolg wordt gegeven aan deze menselijke interacties. Jamie Bell komt zo in contact met een meisje die wil dat hij haar familie red. Ze is bereid om alles te doen voor hem (iets wat ze trouwens letterlijk in de film zegt). Jamie zegt: “Ik kan niet.” Ik hoef jullie niet te vertellen wat de volgende scène is. Maar wordt er een gevolg gegeven aan de interactie tussen het meisje en Jamie? Nope. Het enige doel van de scène is om van de personages helden te maken. En de film zit vol van die quasi inhoudsloze emotietriggers die niet worden uitgewerkt. En voor een film van dit niveau én met deze inhoud is zoiets beschamend.

Het resultaat is een die zich voordoet als iets met een boodschap en een authenticiteit die oscarwaardig is. De film heeft trouwens niet die epische kwaliteit van al zijn overige films. Het voelt trouwens aan als een soort tv-film met een beperkt budget die al zijn geld pompt in de actie-scènes en te weinig geld over houdt voor de rest. Maar de actie-sequenties zien er zelfs een beetje amateuristisch uit, en met name de finale confrontatie met 20 nazi’s, drie vliegtuigen en een tank. Het verschil met de film van Verhoeven is dat Zwick hier een oorlogsfilm voorschotelt voor een publiek die nog nooit van de Holocaust heeft gehoord. Dat de film dan wordt aanzien als een kandidaat Oscarfilm is gewoon lachwekkend en zelfs een beetje beangstigend. Er zijn een aantal oorlogsfilm dit jaar die de moeite waard zijn, maar Defiance hoort daar niet bij. De film komt bij ons uit op 4 maart 2009.