Kurt Cobain: Montage of Heck (2015) **** Blu-ray review

Ik ben als teenager opgegroeid met de muziek van Nirvana en was dus ook wel benieuwd naar de nieuwe docu Kurt Cobain: Montage of Heck (2015) van Brett Morgen, en het lijkt bij momenten iets van een horrordocu waarin de makers delven in de dagboeken en home video’s van een getormenteerde, overgevoelige en fragiele ziel. Maar los van alles krijgen we ook een beeld van een geniale muzikant en talentvolle moderne poëet die een volledige generatie jongeren inspireerde.

Korte inhoud: De regisseur van de documentaire, Brett Morgan, is voor de film de archieven van Kurt ingedoken. Daar ontdekte hij tweehonderd uur aan nog nooit eerder openbaar gemaakte audio en muziek, zelfgemaakte video’s en vierduizend pagina’s aan geschreven tekst van de muzikant. Dit alles wordt gebruikt om een portret te maken van Kurt, die zich niet vaak in de media vertoonde.

Het resultaat is toch wel een indrukwekkend portret en vooral door het feit dat maker ervoor koos om 145 minuten durende film (!) niet op te vullen met talking heads, maar ook de beelden van zijn home video’s te laten spreken voor zich, naast zijn muziek en uiteraard zijn dagboeken, die op een visueel interessante manier werden in beeld gezet. De regisseur is ook opgegroeid met zijn muziek, maar was niet noodzakelijk een grote fan. Hij kwam tevens niet op het idee om de film te maken, maar werd aangesproken door Courtney Love die zijn vorige werk had gezien en op een heleboel archiefmateriaal zat van Kurt. De dochter van de rocker, Frances Bean Cobain – die dezelfde luchtblauwe ogen heeft als haar vader – was tevens betrokken bij het maken van deze film en was trots op het uiteindelijk resultaat. Het was dus ook geen idiote docu met speculaties over de dood van Cobain – de film eindigt tevens even abrupt als zijn dood – maar ging graven in de ziel van deze geniale artiest.

Het enige vreemde aan deze docu is dat we de stem van de drummer Dave Grohl nauwelijks horen. Volgens de regisseur zou hij het iets te druk hebben gehad met het filmen van de 8-delige HBO serie Sonic Highways (2014) over de 20e verjaardag van de Foo Fighters. Maar je voelt dat de regisseur deze beslissing eigenlijk bewust heeft genomen. Dave is trouwens later bij de groep gekomen (na Bleach, 3 jaar na het ontstaan van de groep) en het voelde alsof de filmmaker meer intiem wou gaan en Dave net iets teveel plaats zou innemen. Daarnaast was Kurt Cobain eigenlijk gekant tegen de ‘celebrity-cultuur’ en dat zou een valse noot worden. De ironie van ditalles is nu dat de afwezigheid van The Foo Fighters frontman noodgedwongen meer plaats zal innemen, dan mocht hij even in de film zijn verschijnen. De regisseur heeft uiteindelijk wél een interview met de zanger opgenomen, maar uiteindelijk niet in de finale cut gestoken, alsook niet op de extraatjes op de Blu-ray.

Gitarist Krist Novoselic komt anders wel voldoende aan spreektijd, naast zijn vrouw Courtney Love. En ondanks de meer dan 2 uur durende film krijgen we ook geen andere muziekgroepen aan het woord die een grote bewondering hadden voor Nirvana, zoals R.E.M., Patti Smith, Red Hot Chili Peppers of zelfs Neil Young. Maar anderzijds kan je er ook geen 3 uur durende docu van maken, en ik zou zelfs niet goed hebben geweten welke beelden uit de film te verwijderen om plaats te maken.

Wat wij hier ontdekken zijn fantastische 8mm beelden van zijn prille jeugd van de zanger, die eigenlijk een beetje de mythe breken dat Kurt een ideale opvoeding heeft gehad tot de scheiding van zijn ouders (…iets wat hij zelf had gezegd). In het begin zien we dat hij in het centrum staat van alle aandacht, maar na twee jaar is zijn zus geboren en zien we hem wegdeemsteren op de beelden, en springt hij af en toe nog eens foor de lens met zijn armen uitgestrekt. Maar dan zijn er geen beelden meer wanneer hij teenager was en dit gebrek werd opgevangen door aan 2D animatiefilm over de jonge Kurt die zich een plaats probeerde te maken in een maatschappij die hem niet meteen lag. We zien er zijn eerste seksuele ervaring met een ander meisje die al even ontspoord is als hemzelf en waarmee hij beter toenadering kon vinden. Maar het meisje was mentaal gehandicapt en hiermee werd hij dan ook gepest op school.

Ik weet niet of deze films mensen zal kwaad maken of verheugen, maar ik had de indruk dat dit hét verhaal was van Kurt Cobain en niet het verhaal van de regisseur met de beelden van Kurt Cobain. En dit is op zich toch een belangrijke nuance. Als regisseur zou je een idee kunnen hebben over een artiest en dit idee trachten te vertalen met beeldmateriaal die je kan vinden over deze artiest, en geloof me, zo zijn er honderden bullshit docu’s. Deze docu vertelt het verhaal van het leven van Cobain en stootte op beelden van ‘spot, schande en vernedering’ en dit werden uiteindelijk de thema’s van deze docu. En voor mensen die de muziek kennen van Nirvana zullen beseffen dat dit ook duidelijk in zijn teksten stond. Hij was op zoek naar een identiteit die hij thuis niet kon vinden, iets wat nog steeds vandaag een heel herkenbare emotie is bij jongeren.

Cobain was de stem van zijn generatie, nochtans leek hij altijd op de achtergrond te verschijnen. Eerst leek Krist wel de frontman en nadien leek Courtney te staan in zijn licht. Maar wat deze archiefbeelden hebben blootgelegd is de reden waarom Kurt zo populair was bij de jongeren. Hij was de anti-pool van de pop-idolen. Hij wou geen pop-idool zijn, en een groot deel van de opgroeiende jeugd kon zich herkennen in hem. Een kritiek die je wel zal horen is dat Courtney Love een hand in de film had, daar geloof ik persoonlijk weinig van. Het is Kurt zijn film en ook al heeft Courtney een belangrijke plaats in de film (ze was trouwens zijn vrouw en moeder van zijn kind), hier komt ze allesbehalve flatterend in beeld. Meer nog, het lijkt wel een gewoon koppel te zijn waar geen dominantie te bespeuren is van de ene over de andere. We krijgen een beeld van Courtney door de ogen van Kurt in plaats van door de ogen van de media, en dat was op zich iets heel verfrissend en ontnuchterend.

En ja, ook de verhalen van de heroïne-moeder en de crack-babies steken opnieuw de kop op, maar deze worden op een bijzonder respectvolle manier benaderd. Wat ik in ieder geval niet wist was dat Kurt hier meer moeite mee had dan Courtney en dat hij zich zorgen maakte – iets wat ook duidelijk werd in zijn art-work. En iets waar Kurt Cobain ook moeite mee had was de media. Een media die steeds meer de waarheid op zijn kop ging zetten en ging infiltreren in hun relatie tot in de slaapkamer. Het contrast met de donkere poëzie van de dagboeken van de zanger contrasteren met de spectaculaire quotes uit de kranten. De Blu-ray en DVD is beschikbaar vanaf 4 juni 2015. En binnenkort is er tevens ook nog een nieuwe documentaire genaamd Soaked in Bleach (2015), die het accent zal leggen op de speculaties rond de dood van Cobain.