De opnames van Jaws (1975) van Steven Spielberg begonnen op 2 mei 1974 op het eiland Martha’s Vineyard in Massachusetts, met het oog op Long Island. Het vissersdorp Menemsha, was de hoofdlocatie. Spielberg was op zoek naar een vakantiegebied van lagere middenklasse. Een oord die toeristisch in mekaar zou stuiken wanneer zou blijken dat er een haai de kust teistert. Martha’s Vineyard werd ook gekozen omdat de omringende oceaan een zanderige bodem had die nooit dieper was dan 11 m en dit voor 19 km van de kustlijn, waardoor de mechanische haaien gemakkelijk bediend konden worden buiten het zicht van het land.
© Universal Pictures Home Entertainment
Spielberg had de voorkeur om de onderwater scènes relatief close-up te filmen om zo dicht mogelijk bij het point-of-view effect te komen van wanneer je zelf onder de zeespiegel zou duiken. Director of Photography Bill Butler heeft dan ook een speciale montuur laten maken om de camera onder water te beschermen en tevens stabiel te houden ongeacht het getij. Spielberg had ook nog een speciaal verzoek voor de art department: alles wat rood was moest uit het decor. Zo wou de regisseur ervoor zorgen dat het bloed het enige rood was in de film en bijgevolg de schok groter zou zijn.
Voor de opnames werden drie full-size pneumatisch aangedreven prop-haaien gebruikt die de bijnaam ‘Bruce’ droegen, naar Spielberg’s advocaat, Bruce Raimer. Zo was er een zee-slee-haai, een full-body prop haai zonder buik dat werd aangetrokken met een 100 meter lijn, en twee platform haaien waar de camera gemakkelijk op gemonteerd kon worden. De haaien werden ontworpen door art director Joe Alves in 1973, en werden maar liefst door 40 technici gefabriceerd.
Nadat de haaien werden voltooid, werden ze per vrachtwagen naar de opnamelocatie gebracht. Begin juli kapseisde het platform dat gebruikt werd om de twee platform haaien te bedienen, waardoor een team van duikers het op de bodem moest zien terug te halen. En dat was nog maar het begin van de problemen, met een productiebudget die zwaar werd overschreden. Het productiebudget dat voorop werd gesteld was 4 miljoen dollar, maar de eindafrekening kwam neer op 9 miljoen dollar. Ongeveer 3 miljoen van die meerkost ging uitsluitend naar de reparaties van de defecte mechanische haaien. Ontevreden crewleden gaven de film zelfs de bijnaam Flaws. Spielberg schreef veel problemen toe aan zijn gedrevenheid voor perfectionisme en zijn onervarenheid.
Later gaf Spielberg zelf zijn fouten toe, met name dat hij kost wat kost wou draaien op zee met een levensgrote haai in plaats van in een watertank. In een interview in Time Magazine zei hij het volgende: “Ik kon de film gemakkelijk hebben gedraaid in een watertank, of zelfs in een afgesloten meer, maar de film zou er niet hetzelfde hebben uitgezien. Maar ik was naïef over de oceaan, in feite was ik behoorlijk naïef over moeder natuur. Ik was overmoedig, zoals een jonge, roekeloze filmmaker hoort te zijn, en dacht dat ik alle problemen wel zou overwinnen. Achteraf bekeken was het vrij onbezonnen om te draaien op de Atlantische Oceaan in plaats van in een watertank in Hollywood. ”
De opnames op zee leidde tot veel vertragingen door ongewenste zeilboten die in het frame dreven, camera’s die regelmatig kletsnat werden en de Orca [de boot waarmee ze uiteindelijk op haaienjacht gaan] begon te zinken met de acteurs aan boord. Maar de haaien bleken het grootste probleem te zijn voor de woeste zee, met vast zittend materiaal, ondergelopen tubes, roestverschijnselen op de huid, en zeewier waarin de haaien verstrikt raakten. Van de 12 uur draaidagen werd gemiddeld slechts vier uur besteed aan draaien. Acteur/scenarist Carl Gottlieb werd bijna onthoofd door de propellers van een boot, en Richard Dreyfuss werd bijna gevangen in de stalen kooi, los van acteurs die regelmatig zeeziek werden.
© Universal Pictures Home Entertainment
Ook tussen de acteurs waren er deiningen. Zo had Robert Shaw problemen met de fiscus en was constant opweg naar Canada. Eenmaal op de set kreeg hij het dan aan de stok met Dreyfuss die volgens hem iets teveel lof kreeg voor zijn vertolking in The Apprenticeship of Duddy Kravitz (1974).
Het rechtstreekse gevolg was dat de filmmontage ook sterk werd uitgesteld gezien Verna Fields quasi niets had om mee te werken. Tijdens een goede dag konden er 5 scènes gedraaid worden, bij een gemiddelde dag 3 scènes, en bij een slechte dag werd er gewoon niet gedraaid. Maar door deze manier van werken ging Spielberg ook heel wat scènes draaien waar de haai gehint wordt in plaats van duidelijk te zien. Iets wat later door veel critici werd omschreven als een geniale vondst om de gruwel te suggereren in plaats van te tonen, en dit het geheel veel spannender maakt. Eigenlijk was het voornamelijk omdat de haai in kwestie in reparatie was en Spielberg het moest doen met gele vaten of een rugvin. Spielberg zei in een interview op AICN dat de film net omwille van de afwezigheid van de haai meer een Hitchcock film werd dan een Ray Harryhausen prent. Dus uiteindelijk was het een godsgeschenk. Het acteerwerk werd dan ook van cruciaal belang om de gruwel van die grote haai over te brengen.
Beelden van echte haaien die in de film werden gemonteerd werden opgenomen in Australië, met een beperkt aantal acteurs en een miniatuur kooi om zo de haai groter te maken. Tijdens één van de opnames werd de kooi zelfs hard aangevallen door een haai. De scene was zo intens dat Spielberg besloot de scene in de film te werken. Maar de kooi was leeg en eigenlijk stond in het script, gebaseerd op het boek van Peter Benchley, dat Hooper daar zijn dood zou vinden. Maar gezien de beelden uit Australië met de aanval van de witte haai op de kooi zo intens waren, besloot Spielberg om Dreyfuss te laten ontsnappen zodoende de scene logisch bleef. De Australische haai heeft dus niet alleen het script herschreven, maar ook nog eens het personage van Hooper gered.
© Universal Pictures Home Entertainment
Initieel hadden ze 55 dagen moeten draaien, maar er werden er uiteindelijk 159 dagen. Spielberg dacht zelfs even dat zijn carrière erop zat na deze uit de hand gelopen toestand. Hij hoorde links en rechts geruchten dat hij nooit meer zou werken als regisseur. Spielberg was zelfs niet aanwezig bij het draaien van de eind-scène waarin de haai werd geëxplodeerd, gezien hij vreesde voor een waterdoop door zijn crewleden. En nu is het zowat een traditie geworden voor Spielberg om niet aanwezig te zijn voor de laatste scène van een film. Toch hebben ze achteraf nog wat beelden gemaakt in de Metro-Goldwyn-Mayer watertank met een Dreyfuss stand-in.
Na een test-screening werden twee scènes gewijzigd. Zo werd de reactie van Brody “We gonna need a bigger boat” een paar seconden later gezet, omdat het publiek nog aan het schreeuwen was na het zien van de kop van de haai. En Spielberg wou zelfs nog één schreeuw aan het verhaal toevoegen en besloot nog snel met zijn eigen geld (3’000 dollar) een onderwater-scene te draaien, nadat Universal weigerde te betalen voor de reshoot, waarin Dreyfuss het hoofd zag van de gestorven Ben Gardner? De scène werd opgenomen in het zwembad van Verna Fields. Spielberg had ook wat melkpoeder in het water gegooid om zo het troebele wateren van Martha’s Vineyard te simuleren.
***Related Post***
02/07/2020: Jaws Blu-ray review