The Pianist (2002) **** Blu-ray review

In tegenstelling tot vele andere regisseurs is Roman Polanski een beetje als goede wijn. Zijn films worden beter met de tijd. Enkel spijtig dat zijn verleden hem op de hielen zit en hij die ene stupiditeit in de jaren ‘70 niet eerder heeft toegegeven en eventueel een poos achter de tralies heeft uitgezeten. Pedofilie valt niet goed te praten, en kan niet zwaar genoeg bestraft worden, maar er zijn gradaties. Pubers kidnappen en in kelders opsluiten of priesters die met de regelmaat van de klok kinderen seksueel misbruiken, is toch nog van een andere orde als seks hebben met een jonge vrouw in een bar wiens leeftijd niet exact te bepalen is en die jouw bezopen hoofd op hol heeft geslaan.

Zijn laatste film, genaamd The Ghost Writer (2010) is onlangs op het Filmfestival van San Sebastian uitgeroepen tot beste film van het jaar. En met het uitbrengen van de blu-ray van The Pianist (2002) moest ik deze film toch nog eens in de spotlights zetten. De film maakt deel uit van de Studio Canal Collection van Universal die meesterwerkjes en mijpalen in de filmgeschiedenis wil belonen met een unieke high definition uitgave, aangevuld met het nodige bonusmateriaal.

Korte inhoud: Op 23 september 1939 speelt de jonge pianist Wladyslaw Szpilman (Adrien Brody) voor de radio ‘Nocturne in d-mineur’ van Frédéric Chopin. Door het lawaai van de bombardementen kan hij zichzelf nauwelijks horen. Een halfuur na afloop van dit optreden wordt de zaal van de Poolse omroep geraakt en is de radio definitief uit de ether. De gevolgen van de bezetting voor Warschau zijn afschuwelijk: het getto, de joodse opstand, de deportaties. Maar terwijl zijn volledige familie en vele vrienden worden uitgemoord, tracht Szpilman te overleven in de gehavende stad. Hij krijgt daarbij hulp van Poolse verzetsstrijders.

De Holocaust is al vele malen versleten geweest door het filmmedium, vaak op een indrukwekkende en hartverscheurende manier (Shindler’s List), op een ontroerende manier (The Boy in the Striped Pajamas, Amen), maar ook soms om schaamrode wangen van te krijgen (La Vita è Bella, Jakob the Liar). The Pianist behoort tot de eerste categorie. Meer dan Spielberg is Polanski vertrouwd met de Holocaust sinds hij in die periode als teenager met zijn ouders moest zien te overleven in Polen uit de klauwen van de nazi’s. En dit weerspiegelt zich in de benadering van het waargebeurde verhaal van deze pianist. De film probeert niet te romantiseren, en al evenmin te overdrijven in zijn portrettering van de nazi’s, maar geeft brengt ons een onverknipte weergave van hoe Joden zich moeten gevoeld hebben tijdens de bezetting in Warschau.

Wat deze Holocaust film anders maakt dan de andere films is dat we hier geen concentratie-kampen tezien krijgen. We worden geconfronteerd met een verwoeste hoofdstad waar de joden, net zoals in de kampen, leven op de rand van de dood. Polanski vermijdt elke melodramatische wending en laat het geweld en de ellende zien in al zijn rauwheid (de executies op straat, de mishandelingen, de lijken op straat, de honger). De stijl heeft trouwens een documentair karakter en het verhaal lijkt niet gemanipuleerd te zijn door de makers. Polanski kreeg voor de verfilming de Oscar voor Beste Regie alsook zijn scenarist Ronald Harwood.

© A-Film Distribution

De film wordt volledig gedragen door het acteertalent Adrien Brody, en het was dan ook geen verbazing dat hij de derde Oscar voor Beste Acteur wist te verzilveren van de 7 verkregen nominaties. Brody zien we op het scherm letterlijk aftakelen, naarmate hij geconfronteerd wordt met de angst, de honger en de ziekte, tot op het punt dat we hem bijna niet meer herkennen. Zijn vertolking zit vol menselijkheid en de eenzaamheid en onmacht die we lezen op zijn gezicht blijft ons achtervolgen lang na visie van de film. De nazi-officier in de film die ontroerd wordt door de piano-muziek van Szpilman wordt vertolkt door Thomas Kretschmann, die al heel wat bijzondere rollen op zijn naam heeft staan, zoals de vertolking van Koning Leopold van België in de film The Young Victoria (2009).

Zonder al teveel nazi-memorabilia, zonder de concentratiekampen, zonder die altijd terugkerende oorlogs-anekdotes, krijgen we hier een origineel, aangrijpend en ijzingwekkend portret van de jodenvervolgong tijdens de 2de wereldoorlog. De grauwe en kille fotografie van Pawel Edelman maakt de filmervaring in high definition des te dramatischer.