Heeft iemand al gehoord van de Indonesische invasie van Oost-Timor in 1975? Waarschijnlijk niet zo heel veel mensen. En dat is dan weer hoofdzakelijk te danken aan de meer mediatieke Viernam-oorlog, die achteraf in geuren en kleuren werd naverteld in tientallen speelfilms (Born on the 4th of July, Apocalypse Now, Platoon, Full Metal Jacket,…). Daarnaast was er ook de massaslachting in Cambodja door de Khmer Rouge, nog een tragedie die zijn weg vond naar de bioscoop The Killing Fields.
Hoe komt het dan dat het slachtofferaantal in Oost-Timor, wat nu op ongeveer 200.000 mensen wordt geschat (een gigantisch aantal in verhouding tot de totale bevolking), minder tot de verbeelding spreekt? De film Balibo (2009) van Robert Connolly is dan een beetje een buitenbeentje.
Korte inhoud: Balibo is een aangrijpende politieke thriller, gebaseerd op het boek van Jill Jolliffe, die het ware verhaal vertelt van misdaden die meer dan dertig jaar verzwegen zijn. Een verhaal dat begint met vijf moedige journalisten die in 1975 verslag willen doen van het Indonesische machtsvertoon in Oost-Timor. Ver komen ze niet. Midden in het crisisgebied verdwijnen de Balibo Five van de aardbodem. Op het moment dat Indonesië zich voorbereidt op militair ingrijpen in Oost-Timor, verdwijnen vijf journalisten van Australische TV stations die zich op het Aziatische eiland ophielden. Vier weken later laat de ervaren oorlogscorrespondent Roger East (Anthony LaPaglia) zich overhalen om het crisisgebied te bezoeken. Op uitnodiging van de jonge en charismatische José Ramos-Horta (Oscar Isaac) maakt hij kennis met het bedreigde landje en hoort hij van de vermiste journalisten. Terwijl de spanningen in het land toenemen gaat East op onderzoek uit. Als blijkt dat de journalisten in koelen bloede zijn vermoord realiseert East zich dat ook hij gevaar loopt.
Balibo begint en eindigt in de tegenwoordige tijd waarin Juliana Da Costa een getuigenis aflegt voor het Timor-Leste Commision for Reception, Truth and Reconciliation (CAVR). Daartussen zien wij haar terug als negen jarig meisje in 1975, wanneer Jose Ramos-Horta en journalist Roger East, gespeeld door Anthony LaPaglia, vlak voor de officiële invasie op zoek gaan naar de vijf tv-journalisten die spoorloos zijn verdwenen. De laatste momenten uit het leven van deze vijf mannen een paar weken eerder krijgen we te zien in een korrelig 16mm documentaire-achtige stijl en behoort tot de sterkste scènes uit de film.
Het beeld van journalisten gewapend met camera’s, microfoons en voldoende pakjes Lucky Strike sigaretten die het gevaar opzoeken in exotische locaties, zit geheel in de sfeer van die andere Vietnam-films waar journalisten opduiken (Dennis Hopper in Apocalypse Now, John Malcovich in The Killing Fields, Matthew Modine in Full Metal Jacket (1987),…). En zoals gebruikelijk bij dergelijke oorlogsfilms, zitten er ook heel wat politieke motieven tussen de verhaallijnen. Zo is het meteen duidelijk de Amerikaanse media vooral interesse hadden in conflicten waarbij communisten waren betrokken. De betrokkenheid van communisme fungeerde dus als een filter voor wat nieuws was en wat niet. De Pol Pot en de Noord-Vietnamese regering onder leiding van Ho Chi Minh waren vanwege hun zogenaamde communistische insteek en banden met China veel grotere boosdoeners dan welke andere (nationalistische) dictator of regime elders ter wereld, ongeacht het respectievelijk aantal slachtoffers onder de bevolking.
Balibo is een sterke en schokkende oorlogsprent, met een stevig onderbouwd scenario, die meer aandacht verdient dan het tot dusver heeft gekregen. Het is geen meesterwerk, maar in het licht van veel andere oorlogsdrama’s is deze zeker de moeite waard om te bekijken. De film wordt verdeeld in een aantal kleinere bioscoopzalen, maar heeft spijtig genoeg (nog) geen release gekregen in de grotere bioscopen.
