Watchmen (2009) **** Blu-ray review

Ook al zullen de meningen uiteen liggen, één ding moet men toegeven, regisseur Zack Snyder heeft opnieuw een buitengewoon inspirerende film gemaakt. De man is erin geslaagd om de “onverfilmbare” comic van Alan Moore en David Gibbon, op een overtuigende manier naar het witte doek te brengen. Watchmen (2009) bewijst nog maar eens dat Hollywood – ondanks de reboot/remake/sequel –rage, een nieuwe adem heeft gevonden met de comic-adaptaties want elk jaar worden we opnieuw omver geblazen door geniale cinema.

Snyder heeft meer dan een adaptatie gemaakt. Het is niet zomaar een consecutieve reproductie van de prentjes in de comic, maar een vertaling van de geest en de emotie van Watchmen in een cinematografische context. Niet alleen de karakters maar ook de thematiek en de intenties van Alan Moore zijn op een slimme manier aangepakt. De creatieve en intelligente aanpak van deze Watchmen overstijgt zelfs op vele vlakken The Dark Knight (2008) en hebben we hier ontegensprekelijk te maken met een meesterwerkje. En misschien zelfs het eerste (echte) meesterwerk uit de comic-adaptatie wereld. Of je al dan niet van graphic novels houdt speelt geen enkele rol. Als je een echte filmfanaat bent is dit het neusje van de zalm. Uiteraard is er een drempel die je moet zetten, maar dit geldt voor heel wat meesterwerken. Maar eenmaal de stap gezet, kom je terecht in een fascinerende wereld, waar je niet bij het handje wordt gehouden. De film maakt ook geen compromis, zowel niet op vlak van verhaal als op vlak van duurtijd (163 minuten) en tijdsgeest. Na de rit kan je onmogelijk onberoerd blijven. Je zult het verafschuwen of er verzot op zijn. Iets wat typisch is voor baanbrekende cinema.

Het is niet mijn bedoeling om mensen te willen bekeren tot het geloof in de comic, maar me hebben hier te maken met een buitengewoon werk van dezelfde orde als films als The Godfather (ik kom hier nog op terug). Het zijn films die een stempel zullen zetten op de filmgeschiedenis en waar men nog veel zal over praten. En zeggen dat deze Watchmen door heel wat studio’s werd verworpen en het uiteindelijke meesterwerkje maandenlang gegijzeld werd door een bende advocaten in een rechten-dispuut tussen Warner en Fox. Moore zelf had trouwens geen beetje vertrouwen in de verschillende filmadaptatie-voorstellen van Darren Aronofsky, Paul Greengrass of zelfs Snyder. Het liefst zag hij de verfilming er helemaal niet komen.

Korte inhoud: De koude oorlog staat op nucleair springen, gemaskerde helden zijn vanwege een reeks schandalen verboden en de toekomst ziet er wel heel grauw uit. De groep van de Watchmen, die ooit het geboefte te lijf gingen, is uit elkaar gevallen. Dr. Manhattan/Jon Osterman (Billy Crudup), in een wetenschappelijk ongeluk getransformeerd tot supermens, werkt nu voor de overheid en Nite Owl II/Dan Dreiberg (Patrick Wilson), Ozymandias/Adrian Veidt (Matthew Goode) en Silk Spectre/Laurie Jupiter (Malin Akerman) hebben het bijltje er bij neergelegd. De geharde Rorschach/Walter Kovacs (Jackie Earle Haley) weigert echter van opgeven en ziet met de moord op een andere voormalige Watchman, de Comedian/Edward Blake (Jeffrey Dean Morgan), een complot tegen zichzelf en zijn oude maten. Iemand is bezig met het afslachten van alle superhelden. De Watchmen moeten het krachten bundelen wat de moorden zijn maar het tipje van de ijsberg.

Het eerste halfuur is van het beste van wat ik de laatste 10 jaar heb gezien. Na het eerste plotpunt valt de film wel in een méér klassieke narratieve structuur, maar Snyder onderschat zijn publiek niet. Integendeel, hij verheft de comic naar een hoger intellectueel niveau. De kijker krijgt heel wat informatie te verwerker en moet in het begin wel iets meer moeite doen dan de doorsnee film. Het zal me dus niet verbazen dat heel wat mensen Watchmen een tweede keer in de bioscoop zullen bekijken. Het is in ieder geval een prent die een tweede visie waard is. Maar ook al mis je wat details bij een eerste visie, kan je nog steeds het verhaal volgen. Vooral aan mensen die de graphic novel niet kennen geef ik de raad de vele details gewoon even over zich heen te laten waaien. De essentie van de film ligt elders. Maar als deze film je aanzet de comic ter hand te nemen, zal je nog meer onder de indruk zijn van de virtuositeit van deze adaptatie. En we moeten nog altijd de director’s cut van de film zien, want ik had af en toe zelfs het gevoel dat bepaalde stukken nog iets meer speelduur nodig hadden.

Net zoals het meesterwerk van Francis Ford Coppola gaat deze film in tegen de stroming. Het vertelt een intelligent verhaal met stijl en lef die het comic-genre overstijgt, net zoals The Godfather dat deed met het misdaad-genre. We krijgen een eigenzinnig portret van het na-oorlogse machtsspel in Amerika. Deze keer gaat het niet over het bekomen van de macht (cf. The Godfather) dan wel hoe je ermee omgaat. Bij sommige trailers had je echt de indruk een speciale-effecten-spektakel te zien, maar niets is dus minder waar. Het script van David Hayter en Alex Tse overheerst het visuele vertier. De personages zijn niet de overbekende en uitgesproken superhelden, maar wél kwetsbare individuen met menselijke zwaktes en tekortkomingen. Maar wat belangrijker is, het verhaal blijft overeind. De actie wordt bijzonder knap in beeld gebracht, maar de visuele beeldkracht wordt nergens zo overheersend als in 300 (2006). Alles blijft in zijn context heel geloofwaardig, al moet je in het begin de drempel wel oversteken. Het is een comic-adaptatie waar je je even schrap moet voor zetten. De ideeën en de emoties komen hier op de voorgrond en op het einde van de rit besef je dat de beste momenten niet die scènes zijn waar individuen elkaar klappen verkopen, de één of andere explosieve stunt en vernuftige cgi-beelden.

Eén van de meest indrukwekkende scènes uit Watchmen vond ik de inleiding op het personage van Dr. Manhattan. Hij was geboren als een mens maar werd na een wetenschappelijk ongeluk getransformeerd in een Goddelijk wezen en begon de wereld rondom hem te ervaren op manieren waar wij niet mee vertrouwd zijn. Het geeft niet alleen een fascinerend beeld weer van het karakter maar zet meteen de toon en atmosfeer van de film. Elk shot zit vol van ideeën, gaande van kleine details die de comicbook-fan zal prikkelen tot grote plot-elementen die het verhaal onderbouwen. En boven dit horen we de stem van Billy Crudup die ons op een subtiele manier wegwijs brengt in de wereld van Watchmen. Manhattan denkt dat hij zijn menselijke emoties heeft verloren maar die zijn er nog altijd, verborgen achter een koud blauw harnas. Hij is dus niet zomaar een blauw mannetje. Het is het verhaal van een mens die heeft vergeten hoe hij zich als mens moet gedragen. Snyder heeft elk element uit de strip op een harmonieuze manier vertaald in meeslepende scènes.

Zack Snyder is één van die zeldzame visionaire cineasten in Hollywood. Ik was al onder de indruk van zijn eerste films, maar hier overtreft hij gewoon elke verwachting. Hij brengt geen actieprent of een overgestileerde pretentieuze adaptatie zoals The Spirit (2008) van Frank Miller, maar wel een emotioneel geladen film met echte karakters en een confronterend verhaal. Zoals ik al zei in het begin van mijn review probeert Snyder de comic niet beeld voor beeld te verwerken, maar beseft dat er wel degelijk een onderscheid bestaat tussen de twee media, die van de strip- en de filmwereld. En het was geen koud kunstje, want ambivalente en flamboyante superhelden in een realistisch kader onderbrengen en ze ook nog esthetisch-psychologisch uitkleden over hun kwelgeesten en seksleven is toch wel andere koek. Zack’s gestileerde, grafisch-surrealistische aanpak doet ons duizelen, net als de verzorgde digitale hoogstandjes, de vele cinema-knipoogjes uit filmklassieker, de gitzwarte humor of het gore geweld.

Snyder snuift de overgestileerde sfeer van de comic op, de verschillende lagen van het verhaal en de karakters; en maakt een eigenzinnige, niet-commercieel, niet-mainstream, cinematografisch meesterwerk waar de verbluffende inhoud primeert op de impressionante vorm. Het is een triomf van de comic-adaptatie die sinds Spider-Man 2 (2004) de 7de Kunst nieuw leven inblaast op een visionaire en intellectuele manier. Watchmen serveert geen hapklare entertainment en brengt zelfs niet meteen datgene wat we verwachten. Het is zelfs confronterend. En is dat nu net de essentie van wat Kunst vertegenwoordigt.

Ik denk dat ik nog uren over de buitengewone karakters kan uitweiden of de confronterende seksualiteit die het het fetisjisme aan het heruitvinden is, maar ik veronderstel dat niemand dit allemaal nog zal lezen. Ga de film gewoon zien en trek je niet veel aan van die ongenuanceerde negatieve commentaren die je hier en daar wel zal aantreffen. Ik heb een paar dagen gewacht alvorens deze review te schrijven om een beetje afstand te nemen van mijn eerste indrukken. Deze Watchmen kan je gewoon niet ongenuanceerd benaderen. Tot slot: Duurt de film te lang? Neen, de film mocht wat mij betreft zelfs nog iets langer zijn.

Update 17/03/2009: Ik heb me niet willen mengen in de onderstaande discussie over de film gezien ik al eerder mijn mening in het lang en het breed heb uitgesmeerd. Maar onlangs vond ik een hilarische grafiek die de verschillende topics van de Watchmen-discussie in kaart bracht. Voor de mensen die de film hebben gezien zullen hier wel mee moeten lachen 🙂

Beoordeling: 4 / 5