Munich (2005) **** Blu-ray review

Steven Spielberg en ‘controversieel zijn’ lijken op het eerste gezicht niet meteen samen te gaan. We hebben het hier immers over één van de meest geliefde en gekende regisseurs die ons eerder al trakteerde op luchtige blockbusters zoals Indiana Jones, Jurassic Park, Jaws, ET, Catch me if you can, … Anderzijds heeft de man van één van de meest rakende Holocaust-films ooit gemaakt, waarvoor hij dan ook volledig terecht een Oscar kreeg. Schindler’s List blijft echter veilig politiek correct. Ieder rationeel mens is het er mee eens dat de massale Jodenvervolging onder geen enkel beding goed te praten is.

Bij Munich (2005) lijkt die partijdigheid verdwenen te zijn. Dagelijks worden we op het nieuws geconfronteerd met het blijkbaar eindeloze geweld tussen Joden en Palestijnen. In dit conflict kies je niet zo maar partij voor de ene of voor de andere. Misschien wel omdat het één van de meest complexe conflicten is. Beide volkeren hebben hun eigen redenen om hun plek aan de Jordaan op te eisen. Ook Spielberg, zelf een praktiserende Jood, blijft opvallend onpartijdig. Hij observeert, als een wetenschapper die zo objectief mogelijk de verschillende stadia van een escalerend proces wil beschrijven. In de taal van film laat hij zien hoe terrorisme en bloedvergieten alleen maar meer terrorisme en bloedvergieten oproepen. Er is geen typische overduidelijke moraalles, geen wijzende vinger; er zijn enkel de feiten die het publiek zelf moet plaatsen en interpreteren. Het feit dat de Joden de film als pro-Palestijns, en de Palestijnen de film als pro-Israëlitisch bestempelen, zegt al genoeg.

Korte inhoud: München, 1972. In de nacht van 5 september verschaft een commando van de Palestijnse organisatie Zwarte September zich toegang tot het Olympisch dorp, dringt binnen in het Israëlische paviljoen, doodt twee van zijn bewoners en neemt de negen anderen in gijzeling. 21 uur later zijn ze allemaal dood en 900 miljoen televisiekijkers hebben live het nieuwe gezicht van terrorisme leren kennen. Nadat ze elk compromis met de gijzelaars geweigerd hebben, start de regering van Golda Meir een ongekend harde represaillecampagne. Avner, een jonge Mossad – agent, staat aan het hoofd van een vierkoppig team dat belast wordt met het opsporen van de verantwoordelijken voor de terreurdaad…

© DreamWorks & Universal Pictures

Spielberg is ongetwijfeld een goed, of zelfs een zeer goed, regisseur, maar lang niet al zijn films zijn hoogvliegers? Munich is een beklemmende-prent en mag zeker gerekend worden tot één van zijn betere werken. In elke scène, in elke shot voel je het vakmanschap. De film staat nooit stil. Als het niet de personages zijn die bewegen, dan is het hun omgeving zoals flikkerende of kruipende schaduwen, donkerder kleurgebruik die je, net als bij Avner, naarmate de film verder gaat, minder en minder gemoedsrust gunnen. Paranoia en vermoeidheid beginnen toe te slaan. Nooit verliest deze prent haar vaart. Spielberg’s steeds bewegende regie laat dat simpelweg niet toe, en wordt hierin ook geholpen door de wederom prachtige fotografie van Janusz Kaminski.

© DreamWorks & Universal Pictures

Allemaal goed en wel natuurlijk, maar als je als publiek niet kunt meeleven met de personages of de gebeurtenissen, kan zelfs voortstuwende regie de boel niet redden. Deze betrokkenheid hangt natuurlijk ook veel af van de acteursprestaties en het script. Eric Bana is erg overtuigend als Avner. Zijn overgang van gezonde en gelukkige Mossad-agent naar getormenteerd en emotioneel “wrak” is zeer indrukwekkend. Je ziet het licht uit zijn ogen verdwijnen; in de plaats verschijnt holle, lege vervolgingswaanzin. Geoffrey Rush en Ciarán Hinds zijn zoals altijd hun degelijke zelf en ook Daniel Craig en Matthieu Kassovitz (‘Nino’ uit Le Fabuleux Destin d’Amélie Poulain) laten zich niet van het scherm spelen. Mathieu Amalric, in de rol van Louis en Michael Lonsdale die zijn vader speelt, zetten ook voortreffelijke rollen neer.

Voor het script hebben Tony Kushner (jullie misschien bekend van het beklijvende Angels in America) en Eric Roth schitterend werk geleverd. Het objectieve karakter van de film staat enkele erg emotionele momenten niet in de weg, die doorheen de film steeds verder worden opgebouwd: van ‘Avner’ die een onschuldig praatje laat met de man die hij moet en gaat vermoorden tot een gesprek over het belang van culturele identiteit en het hebben van een thuisland met een PLO-terrorist (de tegenpartij!) Ironisch genoeg leeft ‘Avner’ op het einde zelf als uitwijkeling in de USA. Goed en kwaad worden nog verder verstrengeld wanneer ‘Avner’ en zijn team uiteindelijk zelf ook vergeldingsacties op poten zetten. Spijt of berouw komt, als het al komt, altijd te laat. Het benadrukt nog meer dat alles enorm snel uit de hand kan lopen. Dat lijkt ook de eindshot van die twee beroemde torens in New York te willen zeggen.

© DreamWorks & Universal Pictures

Had een andere regisseur over zo een explosief onderwerp een film durven/kunnen brengen? Zou het resultaat echter even genuanceerd zijn zonder hierbij de minste betrokkenheid van de kijker te verliezen? We betwijfelen het. Munich werd genomineerd voor 5 oscars (Beste Film, Beste Regie, Beste Script, Beste Montage en Beste Muziek) maar won geen enkele. Een spijtige zaak want de film verdiende minstens één beeldje, maar met films als Crash en Brokeback Mountain (2005) was de concurrentie groot.