Apocalypto neemt een loopje met de Maya-geschiedenis

Dave

17 jaar ago

In een reactie op de commentaar van caligula in de 300 post over historisch correcte films wil ik hier ook even kort de hetze bespreken rond de nieuwe Mel Gibson film, Apocalypto (2006), die zoals voorspeld helemaal bovenaan de box-office staat en nieuwe releases als Blood Diamond (2006) en The Holiday (2006) achter zich laat.

Inderdaad, het publiek heeft de racisme-rel rond de acteur al snel vergeten en ingeruild voor de Kramer-rel van Seinfield acteur Michael Richards en het dodelijk ongeval van Prison Break acteur Lane Garrison die iets te diep in het glas had gekeken alvorens achter het stuur van zijn sportauto te kruipen.

De trailer van Apocalypto zag er uit als een standaard exotische-actie-avonturen prent en indien ik de film had gezien (vanaf 17 januari 2007 bij ons in de bioscoop) had ik me niet veel bekommerd over de “historische correctheid” van zijn inhoud. Niet zozeer omdat Mel Gibson regisseert, maar wel omdat ‘historische films’ nu eenmaal geen historische correcte weergave zijn van de geschiedenis. Historische films (Alexander, Malcolm X, JFK,…), hebben in principe geen verantwoording af te leggen. Hun enige toewijding is om de toeschouwers te “entertainen” met een sterk verhaal, liefst zo dicht mogelijk bij de waarheid, de rest zijn beschouwingen in de kantlijn. Filmmakers verzinnen gebeurtenissen, ook al gebruiken ze “based upon a true story” of “based on actual events”.

Dit hebben gezegd ben ik van mening dat de waarde van een ‘historische film’ toeneemt met de eerbied voor de accuraatheid van de gebeurtenissen en de personages. Het is tevens niet zo evident om dramatisch sterk uit de hoek te komen zonder scènes te verzinnen en personages te herschrijven. Er kan uiteraard lang over gediscussieerd worden over de graad van accuraatheid van een film en zijn desbetreffende cinematografische waarde, want er bestaan uiteraard heel wat gradaties. Er is bijvoorbeeld een groot verschil in appreciatie tussen een prent met een delicaat thema als de holocaust (Schindler’s List, The Pianist) en een film over een ramp (United 93). En dan zijn er ook nog de evidente bedoelingen van de filmmakers. Dat de Titanic is gezonken is echt, maar dat Jack Dawson en Rose moesten vluchten voor een jaloerse woesteling in Titanic (1997) is zo flagrant erover dat het niet overkomt als een historische fout. Neen, de film verkoopt zichzelf als een romance/actiefilm en minder als een historische film – hoewel er ENORM veel research aan te pas kwam. Maar hoe is het dan mogelijk dat een film zoals Apocalypto, die niet zoveel verschilt van een Gladiator (2000), zo wordt belaagd met kritiek?

Na de heftige discussies over de accuraatheid van The Passion of the Christ (2004), ligt nu dus ook Apocalypto onder vuur door de academische wereld. Julia Guernsey van de Universiteit van Texas neemt het niet licht dat Gibson er een soep van maakt in een geslepen en toch wel interessant betoog, al dan niet naast de kwestie. “I hate it. I despise it. I think it’s despicable,” Niet alleen de menselijke offers, de geografische context en de culturele attitudes zijn niet correct, het lijkt er zelfs op dat Gibson van de basis-tijdlijn er een echt zootje van heeft gemaakt, aldus de professor.

“It would be as though somebody did a movie on our American culture and they had Madonna and Marilyn Monroe riding in a car together, or they had a meeting of George Bush, Teddy Roosevelt and George Washington because why not condense a couple hundred or a couple thousand years?”

Aaauwtch! Dat moet hard aankomen voor Gibson, of misschien was hij er zich terdege van bewust. In ieder geval maakt de professor wel een duidelijk punt: “What is scary is that people will leave the movie thinking that because the characters were speaking Mayan there is an air of authenticity.”

Ik zou zeggen, lees de uiteenzetting er maar eens op na. Bij deze ben je nog maar eens gewaarschuwd dat ook deze historische film niet historisch accuraat is en dat leraren best niet Apocalypto gebruiken in hun lessen geschiedenis over de Maya’s, laat staan dat ze eenderwelke historische film gebruiken zonder dit in zijn context te plaatsen van dramatische en marketings-doeleinden. Films breken vaak taboes maar soms sturen ze een pak vooroordelen en valse waarheden de wereld in. Als kritisch mens blijf je best op je hoede, neem het van een filmfreak aan. 😉

Update 12/01/2007: Na de joden en gay-community heeft Mel Gibson weer een nieuwe minoriteit gevonden om op te schelden, namelijk de filmcritici. De acteur-regisseur heeft dus nu uitgehaald naar kritieken dat zijn film Apocalypto een verkeerd en te gewelddadig beeld zou geven van de Mayacultuur. “Zij die de film op de rooster willen leggen zouden hun huiswerk beter moeten doen, iets wat ik in ieder geval heb gedaan”, zei de acteur geërgerd tijdens de première van zijn laatste film in Mexico Stad.

Een aantal activisten in Guatemala hebben de megasters laatste film als racistisch omschreven. De Maya’s zelf vinden dan weer dat de prent een clichébeeld geeft van hun cultuur.