Kingdom of Heaven (2005) *** 4k UHD review

De film die je op dit moment eigenlijk een tweede kan moet geven op 4k UHD, is misschien wel het epos van Kingdom of Heaven (2005), geregisseerd door Ridley Scott. Ik zeg het maar alvast: het is geen perfect meesterwerk en de hoofdacteur is gewoon verkeerd gecast, maar de film straalt zo’n grootse, cinematic energie uit dat hij de moeite waard is om te bekijken. Ik begrijp daarom best dat sommigen Kingdom of Heaven zullen afschrijven als louter spektakel, maar voor de kijker die verder kijkt dan de gevechten, is de film op meerdere vlakken de moeite. Vooral de prachtig gecomponeerde mise-en-scènes, de fotografie en de grootse decors springen in het oog. En hoe langer je erover nadenkt, hoe rijker de film eigenlijk wordt. Daarbij moeten we Ridley Scott de plek geven die hij verdient. Hij blijft voor mij één van de grootmeester van de cinema, maar Ridley kan een goed verhalenverteller zijn (Gladiator, Thelma & Louise, Blade Runner) en kan ook wel zwaar teleurstellen (Gladiator 2, Hannibal, All the Money in the World). Deze film valt ondanks alles in de tweede categorie.

© Disney

Korte inhoud: We zijn in 1184. Balian (Orlando Bloom) is een gewone smid in Frankrijk, die rouwt om de dood van zijn vrouw en kind. Dan duikt zijn vader, de edele Godfrey of Ibelin (Liam Neeson), op – zij het dan op de valreep, want Godfrey raakt dodelijk gewond op de weg richting Messina. Voordat hij sterft, benoemt hij zijn zoon tot ridder en erfgenaam. Balian vertrekt dan richting Jeruzalem om te boeten voor de zonden van zijn overleden vrouw, die zelfmoord pleegde, en daarom als zondig werd beschouwd. Daar, na de overtocht, waarbij hij op het nippertje de schipbreuk overleeft, treft hij de leprale king Baldwin IV (Edward Norton) en Tiberias (Jeremy Irons). Balian raakt al snel verstrikt in de intriges van het hof, de afkeer die Guy de Lusignan (Marton Csokas) voor de nieuwkomer voelt, en de verboden liefde die opbloeit tussen Balian en Sibylla (Eva Green), de prinses van Jeruzalem. Daarbij staat de heilige stad op het punt te vallen. Saladin (Ghassan Massoud) en zijn rechterhand Imad (Alexander Siddig) marcheren op met hun enorme leger om de stad te heroveren op de kruisvaarders.

De aanval op Jeruzalem, de grootse belegering, is pure cinema op zijn best. Wat de film dan weer mist, in tegenstelling tot Gladiator, is een sterk uitgewerkte intrige. Er staat minder op het spel, de personages en hun motieven krijgen te weinig diepgang, en daarom voelt de emotionele connectie met de personages minder groot. Ik vermoed dat dat vooral te wijten is aan commerciële overwegingen, en minder aan het bronmateriaal, de geschiedeni, die eigenlijk prachtig is om te vertellen. Daarbij voelt de film op meerdere punten ingekort, hoewel hij met 2u25 al behoorlijk lang is. Er waren nog zo veel zijlijnen die verder uitgewerkt hadden mogen worden — de politieke context, de geloofskwestie, de verschillende personen en hun onderlinge verhoudingen; maar die sneuvelden om de speelduur en de box-office te dienen.

Toch moeten we even zeggen: de film baseert zich op de geschiedenis, maar scenarist William Monahan schuwde de romantisering duidelijk niet. Zo heeft de relatie tussen Balian en Sibylla nooit bestaan; zij was eigenlijk gelukkig getrouwd met Guy de Lusignan, en Balian had op zijn beurt gewoon een gezin. Ook de opvolging op de troon verliep in de realiteit op een andere manier. Daar staat dan weer tegenover dat deze wijzigingen de film op dramatisch vlak ten goede kwamen. Ze gaven de personages net wat meer vlees om de botten. Toch werkt de relatie tussen Balian en Sibylla op het scherm helaas minder dan Scott voor ogen had. Er mist op emotioneel vlak de diepgang om de liefde geloofwaardig te houden. Er waren gewoon te weinig scenes om hun band op te bouwen. Hetzelfde geldt voor de confrontaties tussen Balian en Guy de Lusignan. Hun conflict verdampt bijna in de montage.

Kingdom of Heaven is op zijn best op het moment dat de camera zich op de belegering richt. Ridley Scott weet prachtig de chaos, de wanhoop en de heroïek te vangen. Net als bij de Slag om Helmsdiepte in The Lord of the Rings: The Two Towers, voel je de massa, de modder, de zwaarden en de katapults op je afkomen. Daarbij gebruikt Scott de camera op een intiemere manier dan Oliver Stone in Alexander, waarbij de gevechten zo groot waren dat de personages leken te verdwijnen. Hier houden we Balian meestal in het midden van de actie, waardoor de gevechten intenser, kleiner en menselijker aanvoelen.

En hoewel de film handelt over de meest onverdraagzame periode in de geschiedenis, draagt Scott de boodschap van verdraagzaamheid op de voorgrond. Ridley brengt een hedendaagse boodschap op een verhaal die eigenlijk minder nobel was, en misschien is dit ook wel een minpuntje. Ridley heeft meermaals bewezen met films als Napoleon (2023) of zelfs Gladiator II (2024), dat historische accuraatheid op de tweede plaats komt na film-dramatiek. Uiteraard waren er geen haaiengevechten in het colloseum zoals dat te zien was in de Gladiator sequel, maar als je goed zoekt door de archieven vind je wel iets over water in arena’s nabij een rivier en met een beetje goede wil kan je het verkopen als een authentiek portret. Dit is hier precies hetzelfde. Scott zet het verhaal volledig naar zijn hand om een bepaald verhaal op te hangen van multiculturaliteit, maar het werkt maar half. Het is niet alleen historisch incorrect maar tevens … ietwat saai. Christenen en moslims waren, zo stelt de film, in staat om samen te bestaan, op voorwaarde dat de gematigde stemmen de overhand krijgen op de radicale. “Degenen die niets leren van de geschiedenis, zijn gedoemd deze te herhalen.” Zo luidt de belangrijkste boodschap.

© Disney

Ook de rol van Orlando Bloom is daarom zo interessant. Hiervoor kenden we hem vooral als de knappe sidekick in The Lord of the Rings, Pirates of the Caribbean en Troy, maar hier probeert hij voor het eerst de rol te dragen. Iets wat hem niet lukt. Orlando is duidelijk geen Russell Crowe die het leed van zijn karakter op zijn schouders kan dragen. Orlando was een beetje van een prima donna op de set (met berichten over zijn verwonding aan zijn hand of hoe hij onwel werd) en dat vertaalde zich ook in zijn vertolking. Gelukkig waren er nog Liam Neeson, Jeremy Irons en Edward Norton, die de film op meerdere punten stelen met hun acteerwerk. En ja, ook Eva Green stelt helaas wat teleur. Na haar prachtig genuanceerde rol in Bertolucci’s The Dreamers, voelt haar Sibylla vooral als edelfiguratie. Er waren dan ook veel opnamen, vooral intiemere, die de eindmontage helaas niet gehaald hebben, tot groot ongenoegen van de actrice, die daarom publiekelijk haar teleurstelling uitte. Maar nu is er de director’s cut en verdient op zich wel een tweede visie.

De film is beter dan Troy, het is dieper, grootser, met prachtig production design, indrukwekkende gevechten, en de adembenemende fotografie van John Mathieson, en de prachtig tot leven gewekte decors van Arthur Max. Met een budget van 135 miljoen dollar is de film dan ook een weelderig spektakel, zij het met de nodige schoonheidsfoutjes. Kingdom of Heaven is daarom vooral de moeite voor de cinematic experience, de grootse gevechten, de prachtig geschoten landschappen, de strakke regie.

Kortom, mis deze film vooral niet in 4k UHD, want hoewel hij op punten te wensen overlaat, is Kingdom of Heaven pure cinema op zijn grootst. De directors cut werd op op 27 mei 2025 uitgebracht in 4k.