Gladiator II (2024) ***½ recensie

Bijna een kwarteeuw na de release van de originele Gladiator (2000) keert Ridley Scott terug naar het bloedige strijdperk van het oude Rome en dat na jaren van gesprekken over een mogelijk vervolg mét Russell Crowe, inclusief een script van Nick Cave, dat van Maximus een soort onsterfbaar wezen zou maken. Gelukkig is deze miraculeuze heropstanding achterwege gebleven, ook al is het duidelijk dat ze ook niet al teveel willen afwijken van het origineel. Gladiator II (2024) belooft epische veldslagen, ietwat van politieke intriges en de onmiskenbare cinematografische flair van Scott’s DP John Mathieson (Gladiator, Logan). Maar ondanks alle spektakel voelt deze sequel als een tweesnijdend zwaard: een visueel meesterwerk met verbluffende actie, maar een gebrekkig narratief dat een glorieuze triomf in de weg staat. Hoe dan ook, sluit deze prent wel goed aan bij het origineel. Dit is een uitgebreide review en indien jullie onbevooroordeeld de film willen zien, wacht je misschien best met lezen.

© Paramount Pictures

Korte inhoud: 15 jaar na de gebeurtenissen van Gladiator woont Lucius (Paul Mescal), de zoon van Lucilla (Connie Nielsen) en Maximus (Russel Crowe), met zijn vrouw Arishat (Yuval Gonen) in Numidië. Lucilla had haar zoon na de dood van Maximus in veiligheid willen brengen ver weg van Rome. Een veiligheid van korte duur nadat hij oog in oog kwam te staan met Romeinse soldaten onder leiding van generaal Marcus Acacius (Pedro Pascal) tijdens een zoveelste invasie. Dit resulteerde in de dood zijn vrouw en gevangenschap van Lucius tot slaaf. Geïnspireerd door Maximus besluit Lucius te vechten als gladiator onder de leer van slaven- en wapenhandelaar Macrinus (Denzel Washington), die ooit zijn vrijheid kreeg als gladiator en nu een plan beraamt om de jonge en bloeddorstige keizerlijke tweeling Caracalla (Fred Hechinger) en Geta (Joseph Quinn) van hun troon te werpen.

Scott laat nogmaals zien waarom hij de ongekroonde koning van historische epiek is, althans in de fotografie en sfeer. De openingsscène, een grootschalige veldslag vol bloed, vuur en dood, is een waar spektakel. Het Colosseum is opnieuw het middelpunt van adembenemende actie, met gevechten die variëren van gladiatoren tot exotische dieren, waaronder woeste neushoorns en angstaanjagende cgi-baviaan-achtige wezens die er meer uitzagen als monsters uit een horrorprent. Er komt veel water aan te pas, niet alleen tijdens een veldslag maar tevens in het Colosseum. Volgens vele bronnen werd in het verleden al eens de arena gevuld met water (1,5 meter diepte) om de veldslagen om de Romeinen een idee te geven van de glorieuze overwinningen op zee. Ridley Scott heeft echter zijn fantasie op hol laten slaan met een bassin van minstens 6 meter diep gevuld met haaien. De choreografie is echter subliem, en elke slag en steek voelt intens en meeslepend. Dit is waar de film op zijn best is: bombastisch, rauw en spectaculair. Toch viel mij op dat er meer cgi was in deze sequel in vergelijking tot het origineel en zeker op IMAX voelt een getraind oog nu en dan het artificiële (cf. de apen-scene en begin-seqentie). De versie uit 2000 werd opgenomen op 35mm pellicule met de Aaton 35-III en Arriflex 35-III, deze sequel werd in beeld gezet met de digitale Arri Alexa Mini LF met de peperdure Panavision Sphero 65 lenzen. En ook dat voel je wel in de introductie-scenes van Lucius en Lucilla. Maar normaals, een doorsnee publiek zal deze nuance nauwelijks merken. Digitaal brengt een véél scherper beeld, maar soms wringt die scherpte en verlang je naar de magie van de emulsie, ook al is dit een discussie die stilaan een einde kent in een digitaal tijdperk.

Gladiator 2 heeft toch wel een indrukwekkende cast. Paul Mescal levert een krachtige prestatie als Lucius, ook al is hij minder imposant dat Pedro Pascal die véél minder screentijd had. Zijn transformatie van een getraumatiseerde jongeman tot een gladiator werkt tot op een zeker niveau, ook al weten we niet echt wat deze kerel 15 jaar lang heeft uitgespookt. Pedro Pascal brengt een genuanceerde diepgang in zijn rol als Acacius, hoewel het scenario hem hier ook niet altijd de ruimte geeft om zijn karakter volledig te ontwikkelen. Denzel Washington verschijnt als een flamboyant, machiavellistisch personage dat een zekere mate van energie en mysterie toevoegt. Hoewel hij de nodige gravitas met zich meebrengt, voelt zijn rol vaak onnodig gecompliceerd en mist hij de impact die zijn aanwezigheid zou moeten hebben. Maar zijn vertolking werkt binnen het geheel ook al behield hij zijn NY-accent in tegenstelling tot de Britse tongvallen van de andere leden. Ik ben er echter zeker van dat indien Denzel met een Brits accent had gesproken, dit nog meer uit de toon zou vallen. Joseph Quinn en Fred Hechinger zijn de sterren van de show als de sadistische keizerlijke tweeling. Hun over-the-top vertolkingen van absolute corruptie en waanzin zijn een genot om naar te kijken. Ze belichamen de decadentie van Rome op een manier die zowel amusant als huiveringwekkend is, ook al had ik voor hen ook iets meer invulling gewenst en was de 2u en 28 minuten proportioneel misschien niet optimaal verdeeld. Connie Nielsen brengt opnieuw haar Lucilla maar veel invulling heeft ze niet. Er werd tevens nooit verklaard waarom ze zelfs nooit de moeite heeft ondernomen om haar zoon op te zoeken. En waarom zijn er dan nu zoveel zorgen en tranen?

En dat brengt ons naadloos bij het toch wel wisselvallige script van scenaristen David Scarpa (Napoleon, All the Money in the World) en Peter Craig (The Batman, Top Gun Maverick, Bad Boys For Life) die naar mijn gevoel teveel personages wilden opvoeren en fans tevreden stellen, dat veel van de drama en emotie verloren ging. Het script van de eerste film door David Franzoni (Amistad, King Arthur), John Logan (Skyfall, Alien Covenant) en William Nicholson (Thirteen Lives, Unbroken, Les Misérables) had een simpel plot maar de karakters waren al van bij het begin zeer scherp uitgetekend. Maximus – die werd geïntroduceerd als een man gedreven door eer, plichtsbesef en dicht bij zijn soldaten staande generaal – en Commodus die als zoon van Marcus Aurelius een narcistische en machtsbeluste persoonlijkheid vertoonde, gedreven door diepe innerlijke onzekerheid en een verlangen naar erkenning. In Gladiator II is het moeilijk om Lucius te doorgronden en wat zijn ambities zijn, los van wraak te nemen voor de dood van zijn vrouw, ook al heeft hij deze vrouw halverwege het verhaal compleet vergeten en moeten we de herinnering levendig houden met een gebroken pijl die hij klaarblijkelijk had meegenomen. De makers proberen ons wel het idee te verkopen dat hij het werk van Maximus wou verderzetten, maar (1) hij heeft Maximus nauwelijks gekend en (2) had zelfs geen weet dat hij zijn vader was, maar elke twee zinnen lijkt wel uit de mond van Maximus te komen. En komt daar nog bij dat hij vermoedelijk geen militaire opleiding heeft genoten en we als kijker in het ongewisse blijven over de oorsprong van zijn vechtvaardigheden en waarom hij plots leider werd van een kamp in Numidia. Toch ziet Macrinus in hem dat hij “gedreven is door wraak”, maar dat is iets wat we niet echt voelen en dus moeten we het aannemen via de dialogen. We krijgen ook een aantal blauw-gekleurde flash-backs (zoals in de de versie uit 2000) waarin Lucilla haar zoon direct wegstuurd na de dood van Maximus. Dit werpt wel een beetje een schaduw op het karakter van Maximus wiens laatste woorden waren: “Now, Lucius is safe.” … Maar ook haar reactie is helemaal niet in overeenstemming met haar reacties uit de eerste film.

Het gezin van Maximus werd koelbloedig vermoord in een daad van puur zinloos geweld, daar waar Arishat – de vrouw van Lucius – eigenlijk wordt neergezet als dappere krijger die aan het front sneuvelt en wat haar dood een ander soort dramatisch gewicht brengt. Hoewel beide sterfgevallen sterke emoties oproepen, heeft Maximus’ tragedie een meer persoonlijke en universele resonantie, terwijl Arishats dood vooral haar heldhaftigheid benadrukt binnen de militaire context​. Het zijn dergelijke nuances – en zo zijn er vele op te noemen in het sequel script – die iets minder emotionele impact hebben. Het had – naar mijn gevoel – al een veel betere aanzet geweest van het verhaal mocht het verhaal beginnen met een soort home invasion van Romeinse soldaten in een klein dorpje, waar ze afschuwelijk tekeer zouden gaan op Lucius vrouw met de dood tot gevolg. Seksueel geweld door Romeinse soldaten tijdens invasies was niet ongewoon, inclusief in de regio’s van Zuid-Egypte waar dit verhaal mee begint. Dergelijk geweld werd vaak ingezet als een wapen van onderdrukking en intimidatie, vooral tijdens plunderingen van kleinere nederzettingen. Dit had tevens de mogelijkheid geboden om Lucius meer te zien als ‘natuurlijke leider’ in zijn habitat alsook zijn relatie met de omwonenden, en wie weet was hij er zelfs de “vechtmeester” van die nederzetting. Het had ook een verklarting kunnen zijn waarom hij niet eerder naar Rome is terug gegaan in plaats met zijn tijd te vullen met zij hand door de graankorrels te halen (de zoveelste knipoog naar de eerste film). In deze Gladiator II hebben we een vrij vlakke scène met zijn vrouw en komen we eigenlijk bitter weinig te weten over hen met hun liefkoos-momentje. Mijn invasie-voorstel had een goedkopere scene geweest maar dramatisch had het beter gewerkt dan wat we hier kregen. Less is More!

© Paramount Pictures

Hetzelfde kan gezegd worden van Macrinus, die overduidelijk een herinterpretatie is van Proximo (Oliver Reed). Hij is zo een figuur met grootse plannen maar ook zijn motivatie is heel dubbelzinnig (ook al krijgen we op het einde met een mooie pay-offf te zien met een brandmerk). Ook het feit dat hij zich vlotjes kan mengen in de hogere regionen van het Romeinse heerschap is opmerkelijk, ook al kan ik aannemen dat individuen uit de lagere klassen (zoals slavendrijvers) met aanzienlijke rijkdom of invloed, zelfs uit dubieuze sectoren, toegang kregen tot de elite via vriendschappen of politieke connecties. Alles lijkt hem voor de wind te gaan, zelfs een moment op het einde, met pijl en boog, wat toch wel absurd was. Hoe dan ook, Ridley probeert ons 45 minuten lang Marcus Acacius te verkopen als rivaal van Lucius – tevens een kloon van Maximus die van generaal ook werd gedegradeerd tot gladiator -, om hem dan om de meest goedkope manier te doden en de focus te switchen naar Caracalla en Geta om vervolgens de focus te leggen op Macrinus. Dit bedoel ik met het verhaal onnodig verwarrend te willen maken om zowel aan fan-service te willen brengen alsook iets nieuws te vertellen. Marcus Acacius is irrelevant in dit verhaal en dient enkel als referentie van wat Maximus ooit was. Haal hem weg uit het script en je mist niks, maar ondertussen verspil je wel 20-25 minuten die je bijvoorbeeld aan Lucius of Macrinus kon geven. Ja Pedro Pascal is een grote naam en hij ziet er strak uit in zijn uniform en de strijd tussen hem en Lucius in de arena is boeiend, maar we kopen er niks mee.

De film voert zelfs Gracchus (Derek Jacobi) op in een scene die lachwekkend genoeg een duplicaat is van de scène uit Gladiator waarin Lucilla samen met de heroïsche generaal van dienst hun plannen kenbaar maken voor een invasie van Rome met een leger dat in de buurt gekampeerd staat. Op geen enkel moment zegt Gracchus, “Wacht eens even, deze plannen hebben we al eens doorgevoerd 15 jaar geleden en kijk waar we nu staan!” Op geen enkel moment spreken ze zelfs van Maximus. Maar het is duidelijk dat Gracchus ook één van die nutteloze fan-service toevoegingen is en de manier hoe hij aan zijn einde komt is ook bespottelijk. Tevens, de manier waarop driekwart van de hoofdfiguren aan hun einde komen is wel onbedoeld grappig om te zien. Ik miste die historische accuraatheid van scenarist David Franzoni en de intelligente intrige van scenarist John Logan. Hier hebben we voornamelijk een popcorn-sequel gekregen van een Bad Boys scenarist en teleurstellende plotwendingen van de persoon die Napoleon (2023) had geschreven.

Maar misschien was dit al van bij het begin een onmogelijke taak om uit de schaduw van zijn voorganger te treden. Waar de originele versie een perfecte balans vond tussen actie, drama en filosofische diepgang, lijkt deze opvolger te worstelen met die balans. De politieke intriges, die in potentie fascinerend zijn, worden soms te verwarrend en zetten ons te vaak op dwaalsporen die nergens toe leiden. De emotionele impact blijft achter in vergelijking met de diepgaande thema’s van eer, wraak en verlossing die Gladiator zo onvergetelijk maakten. Voor de muziek hebben ze gewoon de muziek van Hans Zimmer en Lisa Gerrard hergebruikt met nog wat invulling van Harry Gregson-Williams die nauwelijks memorabel is. Na het zien/horen van de film vind ik het een correcte beslissing dat The Academy de muziek niet toeliet tot de nominatielijst. Anderzijds denk ik dat Arthur Max EINDELIJK zijn Oscar zal krijgen voor Beste Production Design, nadat hij deze niet had gekregen voor Gladiator of Prometheus of Napoleon. Een regelrechte schande.

Gladiator II is een visueel spektakel dat de toeschouwer zal weten te boeien met verbluffende actie en indrukwekkende production design. De acteerprestaties zijn van een degelijk niveau, vooral van Paul Mescal, Denzel Washington, Pedro Pascal en de keizerlijke tweeling, zorgen voor memorabele momenten. Toch wordt Gladiator II gehinderd door teveel karakters die weinig screentijd krijgen en een gebrek aan emotionele diepgang. Als popcornentertainment slaagt het zonder twijfel wel; en krijg je wel iets terug voor je geld, zeker op IMAX. Maar als spirituele opvolger van een moderne klassieker blijft het ver achter bij de glorieuze hoogten van zijn voorganger. Are You Not Entertained? In tegenstelling tot de Joker sequel zijn we dat hier wel degelijk, maar ook hier was ik eigenlijk ook wel teleurgesteld … en dus zou ik misschien moeten zeggen “It vexes me. I’m terribly vexed”. Blijft deze sequel in de annalen van de cinema? Dat valt te betwijfelen, alsook of het even goed zal scoren aan de box-office. De productiekost stond geraamd op 350 miljoen dollar en moet +600 miljoen ophalen voor nog maar een break-even. Gladiator II is bij ons te zien vanaf 13 november 2024, en indien er een IMAX zaal is zou ik niet aarzelen. Dit zijn films die bij uitstek gezien moeten worden op het grootst mogelijke scherm.