Herbekijk Navalny, een indrukwekkende Oscar-winnende docu

Het is hartverscheurend maar het was ook een aangekondigde langzame dood van Alexei Navaly die een vrouw en twee kinderen achterlaat. Volgens CNN heeft het gevangenispersoneel van de Siberische strafkolonie een verklaring afgelegd dat Navalny, Ruslands belangrijkste oppositieleider van de afgelopen tien jaar, is gestorven. President Vladimir Poetins meest luidruchtige criticus zat negentien jaar lang vast op beschuldigingen van extremisme die algemeen als politiek gemotiveerd werden beschouwd. Zijn vrouw Yulia heeft een beroep gedaan op de internationale gemeenschap “om dit regime te helpen straffen”. Een van zijn naaste bondgenoten, het hoofd van de Anti-Corruption Foundation, Ivan Zhdanov, zei dat het “zeer waarschijnlijk” was dat Navalny was vermoord en dat er “daadwerkelijk een moord had plaatsgevonden”. Volgens de gevangenisdienst in het Russische district Yamalo-Nenets, waar Navalny werd vastgehouden, beweerden men dat hij zich vrijdag “onwel voelde” na een wandeling. Hij zou “vrijwel onmiddellijk het bewustzijn zijn verloren”. Een medisch noodteam was gebeld en had geprobeerd hem te reanimeren, maar zonder succes. Uren later legde een gestage stroom Moskovieten bloemen bij een monument voor de slachtoffers van politieke repressie tegenover de Lubyanka, ooit de thuisbasis van de beruchte Russische KGB-spionagedienst, maar betogingen zijn en blijven verboden in Rusland en mensen worden ook massaal opgepakt.

© HBO Max

Navalny (2022), de docu rond Alexei Navalny, is één van de enige politieke leiders die zijn leven op het spel zette om de politieke strijd aan te gaan met dictator Vladimir Putin. De man werd vergiftigd door het Kremlin en vervolgens voor jaren gevangen gezet, en deze docu vertelt het verhaal van hoe hij er probeert achter te komen wie er precies bij de aanslag betrokken was, wat leidt tot één van de meest aangrijpende en opwindende undercoveroperatie die ooit op camera is vastgelegd. Het is ook erg grappig, alleen als je de pure incompetentie ziet van degenen die hem probeerden te vermoorden.

Het meest opmerkelijke aan deze docu van Daniel Roher is dat het elementen gebruikt van een spionagethriller, een moordmysterie (waarbij het slachtoffer zijn eigen moord probeert op te lossen) en zelfs een prank-call show, en alles toch immens boeiend en onderhoudend blijft. Nadat Navalny in 2020 in Duitsland herstelde van een moordaanslag op een vlucht van Siberië naar Moskou, is de film een fascinerend verslag van hoe Navalny (en zijn team) de waarheid ontdekken. Ze confronteren de mensen die verantwoordelijk zijn voor het complot om hem te vermoorden met de feiten. Door nieuwsbeelden te combineren met een misschien vooruitziend interview, krijgt alles ook een surreëel karakter.

Alexei Navalny is niet alleen een prominente Russische oppositieleider en anticorruptieactivist, maar ook een blogger met een grote aanhang. Hij werd geboren op 4 juni 1976 in Butyn, Rusland en kreeg bekendheid als criticus voor de aanhoudende corruptie in Rusland, vooral onder de politieke elite van het land. Hij gebruikte zijn blog en socialemedia-platforms om corruptie en ander wangedrag aan de kaak te stellen, vaak gericht tegen Russische topambtenaren, waaronder president Vladimir Poetin. Navalny was ook een leider van de protesten tegen de regering die in 2011 en 2012 in Rusland plaatsvonden, en hij stelde zich in 2013 kandidaat voor burgemeester van Moskou en eindigde als tweede met 27% van de stemmen. In augustus 2020 werd Navalny vergiftigd met een zenuwgas genaamd Novichok en raakte in coma. Hij werd overgevlogen naar Duitsland voor medische behandeling en herstelde later. Hij beschuldigde de Russische regering ervan verantwoordelijk te zijn voor de vergiftiging, maar de Russische autoriteiten ontkenden elke betrokkenheid. Koppig en gedreven zoals de man is, keerde hij in januari 2021 terug vanuit Duitsland naar Rusland, waar hij bij aankomst werd gearresteerd en veroordeeld tot tweeënhalf jaar gevangenisstraf wegens het overtreden van de voorwaarden van zijn proeftijd. Zijn arrestatie en gevangenschap hebben geleid tot protesten in heel Rusland en veroordeling door veel westerse landen.

Hij zat een gevangenisstraf van tweeënhalf jaar uit in een strafkolonie in Rusland wegens het overtreden van de voorwaarden van zijn proeftijd in een eerdere zaak. Er werd echter 9 jaar aan zijn straf toegevoegd voor vermeende fraude en hij riskeerde nog eens 15 jaar extra voor het creëren van een extremistische groepering. De exacte datum van zijn vrijlating had in ieder geval afgehangen van verschillende factoren, zoals zijn gedrag in de gevangenis en eventuele wijzigingen in zijn straf. Het juridische team van Navalny heeft gewerkt aan zijn vrijlating en zijn aanhangers hebben onder meer door middel van protesten om zijn vrijlating gevraagd. Het was echter uiteindelijk aan de Russische regering en het gerechtelijk apparaat om te beslissen wanneer hij kon worden vrijgelaten. Rusland is een corrupt en totalitair land en geniet dus niet van een onafhankelijk rechtssysteem zoals in de meeste democratische landen. En Navalny is heus niet de enige politieke opposant die onterecht gevangen wordt gezet tot zelfs de dood ingejaagd.

Welk lef je niet moet hebben als politiek opposant om na die eerste bijna fatale vergiftiging, om terug te keren naar Rusland en daar naar alle waarschijnlijk te verdwijnen in een cel, is hallucinant. De Pro-Putin bots op social media zullen hun werk hebben om zijn imago aan te tasten en te bezoedelen met fake news, want hij is nu met zijn dood misschien nog machtiger geworden dan wanneer hij in leven was. Deze docu is in ieder geval iets unieks. Het is een ontroerende en krachtige karakterstudie, grenzend aan een campagne-advertentie, ook al heb ik daar in zijn geval niets op tegen. De man kon niet genoeg publiciteit krijgen, wegrottend in isoleercellen tot hij er gek van wordt (althans dat was overduidelijk de hoop van het Kremlin). Een prangende docu over een man die zijn leven heeft gewijd aan de strijd tegen een autoritair regime als het Rusland van Poetin. Een somber portret, ondanks de elegante lichtheid waarop de film is samengesteld, waardoor deze des te toegankelijker en prikkelender wordt. De docu, gemaakt door HBO en CNN Films kunnen jullie zien op HBO Max maar ook op VRT max. De docu is trouwens gisteren uitgezonden op Canvas. Er is tevens ook een interessant interview van zijn dochter Dasha Navalny die al even gedreven als haar vader de strijd niet zal opgeven.