Blindness (2008) ***½ Blu-ray recensie

De Braziliaanse regisseur Fernando Meirelles had indruk gemaakt met zijn film op Cannes en gezien de film regelmatig becommentarieerd werd op de Blindness trailer op YouTube voelden we ons verplicht om de Blu-ray van Blindness (2008) te bespreken. Een post-apocalyptisch drama die films als de Netflix-hit Bird Box (2018) hebben geïnspireerd.

Korte inhoud: In deze mysterieuze thriller worden de inwoners van een vredig stadje plotseling opgeschrikt door abrupte blindheid. De blinden worden in quarantaine geplaatst in een hospitaal. Onder hen ook een dokter (Mark Ruffalo). Zijn vrouw (Julianne Moore) blijft merkwaardig genoeg haar zicht wel behouden, maar doet net alsof ze ook blind is om bij haar man te kunnen blijven. De chaos en verwarring in het hospitaal slaan al gauw om in een soort survival of the fittest, en geweld neemt schrikbarend snel toe. Langzaam maar zeker brokkelt de beschaving in het stadje af. De doktersvrouw lijkt de enige te zijn die de boel nog onder controle kan houden, maar ze wordt gedwongen het feit dat ze kan zien geheim te houden, uit angst voor vijandige represailles.

In 2002 brak de ex-videoclip/reclamefilm maker door met een meesterwerkje genaamd Cidade de Deus (2002), een kleurrijke en tevens rauw-realistisch portet over het leven van jongeren in de gewelddadige buitenwijken van Rio De Janeiro. En in tegenstelling tot de Waalse vedetten Dardenne is het niet allemaal sociaal drama wat de klok slaat, ook de manier van vertellen, de stijl en het camerawerk zijn van cruciaal belang. Meirelles gaat op zoek naar beelden om het sociale drama uit de clichés te halen, en zijn opvolger The Constant Gardener (2005) was daar tevens ook een schoolvoorbeeld van.

Maar net zoals de gebroeders Dardenne filmt de cineaste ook voornamelijk op locatie mét de locale bevolking. Zijn betrokkenheid met de Keniaanse bevolking tijdens de opnamen van The Constant Gardener omschreef hij als volgt: “Omdat ik uit Brazilië kom, kon ik de film op een andere manier maken dan een Brit gedaan zou hebben. Ik identificeerde me meer met de Kenianen dan met de Britten in het verhaal. Ik heb er veel Britse personages en plotlijntjes uitgehaald. Daarvoor in de plaats heb ik een aantal scènes bedacht in de straten van Nairobi. Met sfeer in plaats van plotontwikkeling.”

Hiermee was de toon gezet voor Meirelles maar sindsdien was hij wat op de achtergrond verdrongen tot hij 11 jaar later de Oscar-film The Two Popes (2019) kon maken. Blindness is de verfilming van de gelijknamige bestseller van de Portugese Nobelprijswinnaar José Saramago, en het is zoals bij vele post-apocalyptische films niet meteen een film waar je vrolijk van wordt. Mensenlijke uitbuiting en seksueel geweld lijkt vaak de enige consequentie te zijn wanneer mensen onder mekaar hun eigen regels maken. Er zijn barmhartige zielen maar er zijn er ook die het systeem naar hun hand willen zetten, zeker diegene die plots de macht krijgen en hiermee niet overweg kunnen. De film ligt dus volledig in de lijn van de (post-)apocalyptische trend die we kennen met films als Children of Men, Cloverfield, The Happening, Sunshine, Southland Tales, I Am Legend, 28 Weeks Later,… en zet de breekbaarheid van de mensheid centraal in een maatschappij die aan het vervallen is. In tegenstelling tot Children of Men (2006) wordt niemand onvruchtbaar, maar wel blind, wat de mensen compleet gek maakt en omzet in primitieve wezens. Ook de opbouw van de film volgt hetzelfde patroon te volgen als de prent van Alfonso Cuarón. Het verschil ligt hem in de focus op de ‘intieme relaties’ dan ‘de wereld die om zeep gaat’.

© Bee Vine Pictures / Syfy Universal Belgium

Meirelles wilde de roman van Saramago tien jaar geleden al verfilmen. “I was attracted by the paradox of making something visual about sightlessness.” Er was alleen een probleem. De schrijver José Saramago wilde de rechten van zijn boek niet verkopen. Ook anderen die interesse toonden in het verfilmen van het boek, onder wie Gael García Bernal en Whoopi Goldberg, kregen nul op het rekest. Saramago is een uitgesproken Stalinist. Hij groeide op in een arm gebied in Portugal, een land dat de helft van de 20e eeuw onder rechtse dictators gebukt ging. Door die omstandigheden ontwikkelde de schrijver een grimmige kijk op mensen, de regering en het geloof. Toen een van zijn boeken door de Portugese regering verboden werd, vertrok hij naar de Canarische Eilanden. Vanwege zijn overtuiging kon Saramago het niet goedkeuren dat het kapitalistische Hollywood met zijn verhaal zou gaan lopen, vandaar zijn hardnekkige houding. Pas in 2005 ging de schrijver schoorvoetend akkoord met het voorstel van producent Niv Fichman en scenarioschrijver Don McKellar, onder voorwaarde dat de overheersende politieke boodschap versoepeld moest worden en dat het verhaal in een onherkenbaar land zou plaatsvinden. Fichman betrok vervolgens García en Meirelles – die dolblij waren dat hun droomproject tóch doorgang kon vinden – weer bij het project. García kreeg bovendien een van de hoofdrollen toegewezen.

De grootste uitdaging voor Meirelles was niet het samenstellen van een getalenteerde internationale cast, maar zijn manier van filmen. Want hoe creëer je een wereld waarin slechts één iemand kan zien? Of zoals Meirelles het zelf zegt: “Film is all about point-of-view and in this film there is none”. En dus kwam hij op het idee om een witte filter over de beelden te leggen, om zo een beetje het perspectief van blinden mee te geven (ook al zien de blinden vooral zwart). Hoe zien zij de wereld? Volgens Meirelles dus door een witte, melkachtige waas. Bovendien moest de regisseur alle verwijzingen naar een plaats en een tijd wegwerken, op orders van Saramago. Zo hebben de karakters geen namen maar gaan ze door het leven als Girl with the Dark Glasses (Alice Braga), Old Man With Eye Patch (Danny Glover) of King of Ward 3 (Gael García Bernal). Meirelles gaat in zijn volgende project By Any Means Necessary (2009) de cel in voor een thriller waar een undercover-agent toenadering zoekt tot een gevangene die iets meer zou weten over een terroristische aanslag. ‘Blindness’ werd gekozen als openingsfilm voor het festival van Cannes 2008 en het is zeker het bekijken waard. Op 4 september 2021 is Blindness verschenen op Blu-ray, met making of filmpjes en deleted scenes.