American History X (1998) **** Blu-ray review

Het is schrijnend om toe te geven dat deze American History X (1998) van meer dan 20 jaar geleden nog steeds brandend actueel is. Haat lijkt de motiverende stuwkracht van heel wat gefrustreerde individuen en laten dit dan ook manifesteren met scheldende woorden op online fora; met uitsluitingen, vingerwijzingen tot zelfs geweld en recent werd voor de zoveelste keer duidelijk gemaakt dat ook ordediensten niet vies zijn van overdadig machtsmisbruik tegenover mensen van een andere gelaatskleur. En de tegenreactie is ook niet altijd zondevrij; met plunderingen en vernielingen tot zelfs racisme tegenover blanken. Het is een vicieuze cirkel waar alleen gezond verstand ons uit deze modder kan trekken. Dat VIER nu deze film vanavond programmeert is misschien nog zo geen slechte zaak. Het zal er ons aan herinneren hoe we als individuen in een geweldspiraal terechtkomen en we gaan tevens ook nog eens kunnen genieten van één van de beste vertolkingen van Edward Norton uit zijn filmcarrière.

Korte inhoud: Danny Vinyard (Edward Furlong) is een tiener die helemaal onder invloed staat van zijn oudere broer, de skinhead Derek (Edward Norton). Wanneer Danny op school een enthousiast verslag maakt over Hitlers ‘Mein Kampf’ voor zijn joodse geschiedenisleraar Murray (Elliott Gould), stelt het Afro-Amerikaanse schoolhoofd Sweeney (Avery Brooks) hem voor een opstel te schrijven over zijn broer Derek. Dereks haat tegen andere rassen vloeit voort uit de moord op zijn vader. Derek sluit zich aan bij de rechts radicale bende onder leiding van Cameron Alexander (Stacy Keach) en belandt in de gevangenis voor moord, waar hij zich aansluit bij de rechts radicale Aryan Brotherhoodleden. Tijdens zijn celstraf komt hij in contact met de Afro-Amerikaanse Lamont (Guy Torry) met wie een band ontstaat. Wanneer Sweeney hem komt bezoeken in het gevang en hem vraagt “Heeft iets dat je hebt gedaan je leven beter gemaakt?” begint hij stilaan tot andere inzichten te komen. Weer vrij is Derek een veranderd man en merkt dat zijn eigen broertje ondertussen de persoon aan het worden is die hij ooit was.

Scenarioschrijver David McKenna schreef het scenario voor American History X en verkocht de rechten aan New Line Cinema toen hij 26 was. De inspiratie voor het verhaal kwam uit de punkrock-scene uit de jeugd van McKenna, waar hij vaak getuige was van gewelddadig gedrag. Hij zag er veel onverdraagzaamheid en machogedrag opborrelen, en het zette hem aan het denken om iets te schrijven over de wereld van haatzaaiers. Het punt dat hij probeerde te maken met zijn script was dat een persoon niet als een racist wordt geboren. Het wordt geleerd door de omgeving en de mensen om je heen. De vraag die hem intrigeerde was: van waar komt de haat en hoe verander je dat. En zijn uitgangspunt was dat haat begint in het gezin. Om de personages zo realistisch mogelijk te maken, interviewde en observeerde McKenna het gedrag van skinheads tijdens het schrijfproces. Hij had al heel wat documentaires gezien en geen enkele van deze kwam nog maar in de buurt van wat er zich echt afspeelde in die milieus. Zijn intentie was om een nauwkeurig beeld schetsen van hoe goede kinderen uit goede families zo vreselijk verloren kunnen raken. De film toont op dramatische wijze zowel de subtiele als evidente wortels van racisme en toont tegelijkertijd een mogelijke weg naar verlossing.

Het is één van die producties waar de conflicten op de set voelbaar waren, zeker tussen Edward Norton en de joodse regisseur Tony Kaye die hiermee zijn debuutfilm maakte. Gelukkig moeten ruzies op een filmset niet altijd bedenkelijke filmproducties opleveren. Ik ken zeker voldoende films waar de acteur veel plezier hadden op de set, maar het resultaat gewoon niet om aan te zien was. Eigenlijk had Dennis Hopper deze film moeten regisseren maar hij zette een stap achteruit en nam Kaye over. Kayne was niet alleen regisseur maar ook de Director of Photopgraphy – wat je niet zo vaak ziet. Maar bijgevolg is zijn auteurschap van de film wel bijzonder groot en is het hallucinant dat hij er alles heeft aan willen doen om zijn naam te willen schrappen van de credits omdat zijn visie tijdens de post-productie fase niet was gerespecteerd. Kaye’s originele versie van de voltooide film had een speelduur van 95 minuten, die op tijd en binnen het budget werd afgeleverd, en hoewel het een positieve respons verkreeg tijdens testvertoningen, drong New Line Cinema aan op verdere bewerkingen van de film. Kaye was in zijn eer gekrenkt en sprak van een verkrachting van zijn film. Maar op de achtergrond was het Norton zelf die de film in een andere richting wou sturen (en misschien voor hemzelf ook iets meer screentime geven).

Kaye beschreef Edward Norton als een “narcistische dilettant” die zijn film in de montageruimte verpestte. Toen hij Edward Norton voor het eerst ontmoette, vertelde Kaye hem direct dat hij niet geschikt was voor de rol van neonazistische Derek in zijn film American History X, en zoiets kan tellen als je dat moet horen als acteur van jouw regisseur. New Line Cinema had hem zelfs nog vijf weken gegeven om eventueel met een andere hoofdacteur op de proppen te komen maar het bleef uiteindelijk bij Norton. En de sfeer tussen beide mannen werd alleen maar zuurder, zeker als je weet dat Norton ook al de reputatie had van een koppige acteur te zijn. Toch stelde Norton zich positief op en noemde hun relatie aanvankelijk iets wat ‘ongelooflijk vruchtbaar, bevredigend, gezond en een positieve samenwerkingsdynamiek’ was. Dit klonk als muziek in de oren van New Line producer Michael De Luca. Naarmate de shoot vorderde, was Kaye merkbaar laks in zijn regisseursstijl – hij was zijn eigen cameraman, hij gaf hoofdrollen de vrijheid om hun eigen vertolking te brengen en hij nam en gebruikte suggesties van vrijwel iedereen op de set. Dit resulteerde in meer dan 200 extra uren aan beeldmateriaal waarmee je misschien wel 2 films van kon maken – iets wat typisch is voor een regisseur die ook instaat voor de fotografie. Hij weet perfect wat de impact is op tijdsvlak van een nieuw shot. Toch slaagde de regisseur erin om een cut van 94 minuten af te leveren. New Line gaf hem wat aanwijzingen voor verbetering maar Kaye was zelf niet echt tevreden met het nieuwe resultaat en kroop opnieuw in de montagecel en kwam naar buiten met een film van 90 minuten lang. Iets wat niet echt naar de zin was van Norton die veel van zijn scènes in de prullenmand zag eindigen.


© New Line Cinema

Norton vroeg vervolgens aan de regisseur of hij met hem mee mocht naar de montagecel om de filmtijd te vergroten alsook de inhoud te versterken. En zo begon er al snel een sfeertje te ontstaan van teveel koks in de keuken met Norton en New Line die zich begonnen te moeien met de ‘final cut’ van de film. De frustratie was dermate groot dat Kaye zijn vuist door een muur boorde en zijn hand brak. En blijkbaar zou Norton voor hem het grootste probleem zijn, ondanks dat de acteur nu beweert dat hij nauwelijks iets met de montage te maken heeft. Kaye suggereert ongenuanceerd dat Norton wegkwam met wat hij maar wilde, omdat de studio bang was van hem. Kaye liet cryptische berichten achter bij ‘The Hollywood Reporter’ over de manier waarop hij werd behandeld en verwees naar ‘The Edward Cut’. New Line probeerde toch om iedereen aan boord te houden en stemde in met een verzoek van Kaye voor nog eens 8 weken montage ‘ALLEEN’, zonder inmenging van wie dan ook. Maar Kaye kon zijn mond niet houden en zei dingen als: “Ik ben me er volledig van bewust dat ik een nieuwe regisseur ben, maar ik heb dezelfde autonomie en respect nodig dat Stanley Kubrick krijgt”, en stilaan begon New Line genoeg te krijgen van de kuren van hun regisseur en besliste om het zaakje zelf af te handelen. Ze brachten hun versie van de film uit (grotendeels gedaan door Norton), een cut van 119 minuten (bijna een half uur langer dan de Kaye cut) die onmiddellijk werd geprezen. Ondanks het succes ging Kaye naar elk filmfestival en eiste dat de screening zou worden geannuleerd, soms met succes, soms ook niet. Norton merkte op dat Tony Kaye alleen aan Tony Kaye denkt en dat het behoorlijk moeilijk is om voor zo iemand te werken. Hij waant zich een soort artistiek genie en elke constructieve discussie of bemiddeling leek van hem af te glijden als water van een eend. Edward Norton werc uiteindelijk genomineerd voor een Oscar voor Beste Acteur en Kaye verdween op de achtergrond en heeft nooit nog iets gemaakt van enig belang.

In dezelfde lijn als Kriegerin (2011) is het een film die voornamelijk een jonger publiek aanspreekt. Het grootste deel van Dereks verhaal wordt verteld in zwart-wit flashbacks met Norton die een bijna De Niro achtige vertolking brengt. American History X is ook heel eenvoudig qua narratieve structuur en een hoofdpersonage die van een neo-nazi zich ontpopt tot verantwoordelijke huisvader en een nuchtere jongen die zich laat meeslepen in spiraal van geweld. Bevinden we ons in een disfunctioneel gezin? Wel eigenlijk niet. De film kiest er voor om een gewoon gezin uit te beelden waarin de patriarch de zaadjes plant van onverdraagzaamheid, en waar de zonen maar ook de moeder (Beverly D’Angelo) en zus (Jennifer Lien) de gevolgen van moeten dragen. Andere nevenpersonages die kleur weten te brengen aan het verhaal zijn de zwaarwichtige Seth Ryan (Ethan Suplee) en de gothic vriendin Stacey (Fairuza Balk). Mochten jullie de Blu-ray aanschaffen, weet dat je slechts een aantal deleted scenes te zien zal krijgen en de uren aan extra beeldmateriaal blijkbaar niet voor consumptie zijn. American History X is vandaag, zaterdag , te zien op VIER om 22u30.


Review American History X (1998)
Recensie door op

Beoordeling: 4 / 5

rating

*** American History X trailer ***

6 Comments

  1. Conan the Librarian

    Ik moet toegeven dat ondanks de film 30 minuten langer was dan oorspronkelijk bedoeld, het geheel absoluut niet ’te lang’ aanvoelt. Integendeel, mocht van mij zelfs nog iets meer expositie zijn over die Cameron.

    Reply
  2. Robin

    hoezo? het einde vond ik juist het mooiste van de film..
    niemand had het echt zien aankomen en daarom vond ik het echt sterk.

    Reply
  3. Dallas Guy

    Er is een groot verschil tussen echte neo-nazi militanten en bikers in de gevangenis met nazi tattoos, die laatste hadden evengoed skulls kunnen gebruiken. Hun bedoeling was schrik aan te jagen, meer niet.

    Reply
  4. packwax

    Dit is een bijzonder sterk portret over de neo-nazi beweging in Amerika. Zou verplichte kost in het middelbaar onderwijs moeten zijn.

    Reply
  5. Joris

    Vreemd genoeg vond ik deze film heel politiek correct 😀

    Reply
  6. Xander

    Onlangs gezien, pakkend verhaal ook al is het einde van de film wel iets te voor de hand liggend.

    Reply

Leave a Comment

Je e-mailadres zal niet getoond worden. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *