Met de release van Pompeii (2014) van Paul W.S. Anderson, die door filmcritici de grond wordt ingeboord en door de massa zelfs links wordt gelaten – de box-office van de film blijft op 10 miljoen haperen tijdens zijn openingsweekend wat te weinig is voor een 100 miljoen dollar film – gaan opnieuw stemmen op om deze prent alsnog een plaats te gunnen in het rijk van de Vulgar Auteurism (Vulgaire Auteurscinema). Een select lijstje van Amerikaanse films die door een kleine minderheid van jonge cinefielen wordt geprezen.
Het is allemaal begonnen bij een groep van jonge ervaren filmcritici die geïnspireerd waren door de idealen van auteurfilms, en zich opwierpen voor de verdediging van een bepaald soort cinema dat door de traditionele media vaak bestempeld wordt als commercieel wegwerpproduct. Het gaat dat in het bijzonder over Amerikaanse actiefilms die wel degelijk een stempel dragen van een regisseur, al is deze meestal van vormelijke aard en minder van inhoudelijke. Het zijn films die meestal beoordeeld worden door het publiek voor hun prestaties aan de box-office dan wel voor hun artistieke merites of voor hun auteurs-kwaliteiten.
Pompeii © Entertainment One & Resident Evil: Retribution © Sony Pictures Home Entertainment
De term zelf werd dan weer gelanceerd in een essay getiteld vulgar auteurism gepubliceerd in het najaar van 2009 in Cinema Scope, en meer bepaald rond de figuur van regisseur Michael Mann (Heat, Miami Vice, Public Enemies, The Insider). Een essay dat eigenlijk zijn inspiratie haalde in het invloedrijke boek, Vulgair Modernisme van J. Hoberman uit 1991, een verzameling van kritische bedenkingen, die stellen (ik parafraseer) dat een aantal populaire werken die weinig gewaardeerd worden door de culturele elite, desondanks een cultureel modernistische sensibiliteit vertonen (een dominante ironiserende toon, zelfreflectie, ludiek formalisme). Bijgevolg moeten deze werken dan met dezelfde nauwkeurigheid benaderd worden als het zogenaamde meer prestigieuze werkt.
De website Mubi is zowat de spreekbuis geworden voor deze beweging, met regelmatige updates en besprekingen van films die volledig beantwoorden aan de karakteristieken van het vulgaire auteurschap. Hun definitie komt erop neer dat een filmmaker die werkt in de populaire cultuur en de massa-entertainment (zoals genre cinema, geweld, pulp, enz..), maar nog steeds een thematische en esthetische continuïteit in hun oeuvre handhaven, en die vaak (niet altijd) ten onrechte afgewimpeld worden voor het zogenaamd “vulgaire” in hun werk (lees: gebrek aan verfijning of goede smaak), zijn filmmakers wiens films beschouwd kan worden als vulgar auteurism. Gezien Europa minder een doorgedreven cultuur heeft van commerciële cinema (dit is ondertussen aan het veranderen met de grotere dominantie van populaire Franse cinema), gaat het in hoofdzaak over Amerikaanse films (weliswaar in de meeste gevallen geregisseerd door niet-Amerikanen).
Furious 6 © Universal Pictures International & Pain & Gain © Paramount Home Entertainment
Namen van regisseurs en films die regelmatig terug komen zijn deze van Paul W.S. Anderson (Resident Evil: Retribution 3D), Nimród Antal (Armored), Michael Bay (Pain & Gain), Joe Carnahan (The Grey), John Carpenter (In the Mouth of Madness), Jon M. Chu (Step Up 3D), Bobby & Peter Farrelly (Stuck on You), Isaac Florentine (Ninja), Walter Hill (Driver), John Hyams (Universal Soldier 4), Justin Lin (Fast & Furious 6), John McTiernan (Die Hard 3), Pierre Morel (The Transporter 2), Russell Mulcahy (The Shadow), Mark Neveldine & Brian Taylor (Crank 2: High Voltage), Roel Reiné (The Marine 2), Tony Scott (Déjà Vu), M. Night Shyamalan (The Happening), Sylvester Stallone (The Expendables), Paul Verhoeven (Starship Troopers) en Rob Zombie (Halloween II).
Dat er een immens verschil is tussen The Master (2013) van Paul Thomas Anderson en Resident Evil: Retribution (2012) van Paul W.S. Anderson zal niemand kunnen ontkennen. Het ene is een quasi meesterwerkje, het andere is ontspanning van de meest verwerpelijke soort. En ook al kan ik begrijpen waarom films van W.S. Anderson een bepaald publiek kunnen bekoren (zijn films hebben een eigen dominante visuele stijl die de inhoud en thematiek ondergeschikt maakt) krijg ik ze zelf niet verteerd, idem voor Michael Bay films. Daarentegen kan ik wel heel wat verdienstelijke zaken zien in het werk van Rob Zombie, Paul Verhoeven, Tony Scott, Justin Lin of John Carpenter (ook al zou ik Carpenter eerder omschrijven als een cult-regisseur, meer dan een vulgair auteur). Maar zo heb je bij deze vulgar auteurism ook wel gradaties.
The Expendables © Dutch FilmWorks & Crank 2 © Sony Pictures Home Entertainment
Maar bij deze zullen een aantal onder jullie wel blij zijn dat ze vandaag ook met argumenten voor de dag kunnen komen betreffende de zoveelste sequel van een B-actiefilm, zonder zich hiervoor te moeten schamen. Vulgar Auteurism zijn ook vaak films die niet verstoken zijn van enig cynisme. Het is voer voor het oog, of nog, entertainment voor de toeschouwer die kijkt in plaats van diegene die zich waant een filmkenner met goede smaak te zijn. Toch zou ik zelf niet al teveel gewicht willen geven aan deze stroming die enkel uit is op de uiterlijke kenmerken, maar de discussie kan nu wel gevoerd worden en wij hebben hier met De FilmBlog zeker geholpen aan de erkenning van heel wat populaire films die misschien niet met dezelfde gevoeligheid werden benaderd door de traditionele media.
Het zou niet de eerste keer zijn dat iets wat als vulgair bestempeld wordt na een paar decennia plots als cult wordt omschreven. Een soort anciënniteitsprijs of zo…?
En iemand als John Waters, is dat dan vulgair of cult ??
Toch wel frappant in hoeverre actiefilms inzetten op het visuele plaatje in plaats van de inhoud en de karakterontwikkeling. Ik snap ook niet meteen hoe je kan genieten van een film die in veel gevallen niet veel meer is dan een showreel van een postproductie huis.
Texas Chainsaw Massacre wordt ook aanzien als een belangrijke cultfilm zoveel jaar na datum. Sommige films hebben een rijptijd nodig. Dit hebben gezegd denk ik niet dat we veel films van WS Anderson zullen onthouden, met misschien een uitzondering van Event Horizon.